76
Bu yerda:
T
op.n
va
T
op.x
– normativ va haqiqiy operativ vaqt sarfi.
6
Muayyan ishlab chiqarish uchastkasida ommaviy
tus olgan bir gruppa
ishchilarning ishlari fotografiya qilinadi. Gruppa usulidagi fotografiya individual
fotografiyasidan shu bilan farq qiladiki, bunda bir vaqtning o’zida bir necha
(tajribada 5-6 kishidan yetmaydi) ishchining ishi kuzatiladi, ularning har biri o‘z
ish joyida muayyan operatsiyani bajaradi. Gruppa
usulidagi fotografiya ham
individual fotografiya kabi besh bosqichda olib boriladi. Gruppa ishchilarning ish
kunini fotografiya qilish kuzatuv varaqasining old tomoniga ya’ni birinchi betiga
kuzatilayotgan ishchilarga asosiy harakteristikalar, har bir mehnat sarfiga tegishli
bo‘lgan shartli belgilar individual fotografiya kabi belgilar beriladi.
Guruh usulidagi fotografiya ma’lumotlarni tahlil qilish ham individual
fotografiyadagiga uxshash olib boriladi. Mehnatni brigada usulida oqilona tashkil
etish uchun har bir brigada a’zolarining
qay-darajada bandligini, ular o‘rtasida
mehnatni qay darajada taqsimlash zarurligini aniqlash kerak. Bunda brigada
usulidagi fotografiyadan foydalanish muhimdir.
Brigada usulida fotografiya o‘tkazish varaqasining birinchi betidagi
ma’lumotlar ham guruhli usulda fotografiya o‘tkazish ma’lumotlari singaridir.
Ammo ikkinchi beti bir oz farq qiladi. Brigada usulida fotografiya o‘tkazishning
kuzatuv varaqasi 11- jadvalda keltirilgan.Ommaviy fotografiya qilishda bir ish
o’rnining ish bilan bir maromda bandligi muhim ahamiyatga ega. Ish vaqtining
yo‘qotilish sabablarini aniqlash va uning oldini
olish uchun zarur tadbirlar
belgilashda ish vaqtining ommaviy fotografiya qilish usuli qo‘l keladi. Kuzatish
ish vaqtining individual fotografiya qilishdagi singari smena davomida olib
boriladi. Kuzatish vaqtida yozib olishning chiziqlar bilan ko‘rsatiladigan grafik
usuli qo‘llaniladi. Kuzatish varaqasi millimetrlarga bo‘lingan qog‘ozga yozilgan
siferblatiga o’xshash bo‘ladi. Har bir kichik katak 1
minutga teng deb qabul
6
В.П. Пашуто «Организация, нормирование и оплата труда на предприятиях»(учебно практическое
пособие) М.: Кнорус 2005 129-133стр.
77
qilinadi. Butun oqimli tizimning o’zi yoki agar zarur bo‘lsa ayrim uchastka,
seksiya kuzatiladi. Ko‘p uchraydigan ish vaqtini yo‘qotishlar ro‘yxati tuziladi.
Ommaviy fotografiyada asosan ish vaqtining yo‘qotilishi o‘rganilganligi
sababli kuzatish paytida ma’lumotlarni yozish ishi juda oddiylashtiriladi.
Millimetrga bo‘lingan qog‘ozda har bir yo‘qotishning boshlanishi va tugashi
nuqtalari bilan belgilanadi. So‘ngra bu ikki nuqta chiziq bilan birlashtiriladi, uning
teppasiga ish vaqtini yo‘qotishning mazkur xilini kuzatuvchi belgi qo‘yiladi.
Agar yo‘qotishning bu turi smena davomida takrorlansa, bir xil belgi bilan
bir necha chiziqlar paydo bo‘ladi.Ular yordamida millimetrli oqimlar soni (minut)
hisoblab chiqilib har bir ishchining yo‘qotgan vaqti jamlanadi. Natijada smena
davomida yo‘qotilgan vaqtlar, ishlab chiqarishni tashkil etishdagi kamchiliklar
aniqlanadi. Ish vaqtini yo‘qotishni o‘rganish natijalari bo’yicha
qisqa muddat
ichida bajarilishi lozim bo‘lgan tadbirlar plani ishlab chiqib, bu plan ishchilarga
yetkaziladi.
Ish vaqtini sarf etilishi sabablarini o‘rganishda qo‘llaniladigan bu usulning
mohiyati shundan iboratki, bunda ishchilar o‘z
tashabbuslari yoki idora
boshliqlarining topshiriqlari bo’yicha ish vaqtini uzlari fotografiya qiladilar. Bunda
ular bekor ketgan vaqtlarini va ularning sabablarini aniqlaydilar. Bunday o’z-o’zini
kuzatish ishini butun smena davomida yoki smenaning bir qismi davomida
o‘tkazish mumkin. U oz’-o’zini fotografiya qilishni o‘tkazish uchun normalash
ishlarini olib boruvchilar ishlab chiqarish novatorlari muayyan tayyorgarlik ishlar
olib borishlari kerak. Birinchi navbatda jamoat tashkilotlarning yordamida o’z-
o’zini fotografiya qilishdan kuzatilgan maqsadni tushuntirish kerak. Buning uchun
hamma ishchilarga blank va qalam berib chiqiladi. 20-30 ishchiga injener texnik
xodimlardan bitta instruktor ajratiladi.
Ishchi varaqaning old tomoniga ish vaqtining bekor sarf bo‘lishi sababini va
uning qancha vaqt (min) davom etganligini, orka tomonga esa uni bartaraf qilishga
doir takliflarni yozadi.
To’ldirilgan kuzatish varaqalari brigada masterlariga beriladi.
Ular sex
boshliqlari bilan birgalikda takliflarni muhokama qilishadi, varaqaning orqa
78
tomonida belgilangan tadbirlarni va ularni bajarish muddatlarini yozib qo’yishadi.
O’z-o’zini fotografiya qilish vaqtining zoe ketganligini qayd qilibgina qolmasdan
balki mehnatni va ishlab chiqarishni tashkil qilishdagi kamchiliklarni yo‘qotish
chora-tadbirlarni ishlab chiqarish ishchilarni ham keng jalb qiladi. Ishchilarning
o’z-o’zini fotografiya qilishi mehnatni va ishlab chiqarishni tashkil qilishdagi
nuqsonlarni olib tashlashga mehnat unumdorligini
oshirishga xalaqit beruvchi
to’siqlarni bartaraf qilishga yordam beradi.
Operatsiyaga sarf etiladigan vaqt me’yorini belgilash uchun ish vaqtini
o’zini fotografiya qilish yetarli emas Operatsiyaning. tarkibini, ish usulini davom
etish muddatini ham o‘rganish zarur. Buning uchun ish vaqtining sarflashning
ikkinchi usuli - xronometraj usuli qo‘llaniladi.
Ish vaqtini fotografiya usulida kuzatishda zarur bo‘ladigan hamda
tuldiriladigan varaqalar ilova tarzida keltiriladi.
Do'stlaringiz bilan baham: 
