O 'z b e k is t o n r e s p u r L ik a s L o L iy va o 'r t a m a X s u s t a 'l I m V a z ir L ig I

M ahm udxo‘j a
Behbudiy 
(1874-1919).
T u rk isto n d a 
ja d id la r 
harakati 
aso sch ilarid an biri B ehbudiy “usuli ja d id " m aktabining zarurligi, uning qonun- 
qoidalari, m aktabda o ‘tiladigan darslar, qanday im tihonlar olinishi, m aktabning qay 
tarzda tuzilishi, unga qanday asbob-uskunalar kerakligi, m uallim larning v azifalari, 
ularning ta'm inot m asalalari va boshqa k o 'p jihatlarini G 'a sp ira lid a n va uning 
asarlari ham da m aqolalaridan o 'rg a n d i. Shular asosida T urkistonda "usuli ja d id ” 
m aktablarini tashkil etish uchun bor kuchini sarfladi. N afaq at tashkil etish, balki 
m ak tab lam i k ito b lar bilan ta'm inlashda ham jo n b o z lik k o 'rsa td i. U Sam arqandning 
eski shahar qism ida bepul kutubxona, qiroatxona. o 'z hovlisida m aktab ochdi. 
M ah m u d x o ‘j a B ehbudiy "usuli ja d id " m aktablari uchun "M uxtarasi tarixi islom ” 
(“ Islom ning 
q isqacha 
tarixi"), 
"M adxali 
jo 'g 'r o f iy a
u m ro n iy ” 
("A holi 
j o ‘g 'ro fiy a sig a k irish ” ), "M uxtarasi jo 'g 'r o f i ru siy ” (“ R ossiyaning q isqacha 
j o ‘g ‘ro fiy asi”), "A m aliyotchi islom ” kabi bir q ancha kitoblarni yozdi 
va ulardan 
darslik sifatida foydalandi.
“ U suli ja d id ” m ak tab larid a ham m a o 'q is h huquqiga ega b o 'lg an . M a x m u d x o 'ja 
B eh budiyning “ ’’usuli ja d id ” m aktabidagi o ‘qitish ikki bosqichdan iborat edi.
Birinchi bosqich —
ibtidoiv qism. deb nom langan. B uning tahsil m uddati to 'r t yil.
Birinchi yilida:
fo rsch a va arabcha yozuv ham da o 'q is h n i o 'rg a n ilg a n . Suralar 
y o d olingan. H isob darsi o ‘rgatilgan. U m um an bir yil d avom ida yozm oq o 'q im o q n i 
to ‘liq o ‘rganganlar.
Ikkinchi yilida:
xaftiy ak , im on va e'tiqoddan dars, fors, turkiy va arab tilida 
sh e’rlar, qasidalar o ‘qitilgan.