O 'z b e k is t o n r e s p u r L ik a s L o L iy va o 'r t a m a X s u s t a 'l I m V a z ir L ig I

P rin sip larn i tanlashga um um iy vondashish
D idaktika tadqiqotchilaridan ay rim larining asarlarida turli p rin sip lar tavsiya 
etilg an . P rinsiplarning soni 6 tadan II tagachadir.
M asalan, М . I. Skatkin uzluksiz ta ’lim tam oyilini hisobga olib, o 'q itish n in g
m ustaqil bilim olishga o 'tis h prinsipi jo riy etilishini ta k lif qiladi, shuningdek, 
o 'q is h g a ijobiy m unosabatni sh ak llan tirish g a katta e ’tibor berib, ta ’lim ijobiy asosda 
olib borilishi prinsipni m aqsadga m uvofiq deb biladi.
Y. K. B abanskiy didaktikaning yangi y o 'n a lish la rid a n biri optim allashtirish 
nazariyasini ishlab chiqib, m ana shu n azariyaning am aliy y o 'n a lish in i aks 
ettirad ig an u ch ta yangi prinsipini tav siy a qiladi. B ular esa:
1) ta ’lim ning o g 'z a k i. k o 'rsa tm a ii va am aliy, reproduktiv va izlanishli, 
sh uningdek, boshqa m etodlar ham da usullarini to 'g 'r i birlashtirish;
2) ta ’lim ning dars, darsdan tashqari, shuningdek, um um sinf. guruhiy va yakka 
tartib d ag i shakllarini to 'g 'r i birlashtirish;
3) o 'q u v c h ila rn in g
o 'q is h g a
ijobiy 
m unosabatini 
kuchaytirish, ularda 
bilish g a qiziqishni, bilim larga ehtiyojni tark ib to ptirishdan iboratdir. Bu prinsiplar 
hali b arqaror 
prin sip lar 
tizim iga kirgani y o 'q , lekin tajribali pedagoglar 
p ed ag o g ik a n in g
tegishli 
m avzulari 
v a
b o 'lim larin i 
c t i s h d a
ulardan 
foydalanm oqdalar.
O 'q itish n in g yetak ch i p rin sip lari
O 'q itish n in g har xil prinsiplari tavsiya etilgan va etilay o tg an b o 'ls a ham , lekin 
barch a tadqiqotchi didaktlar uchun bir qator um um iy p rin sip lar m avjud. U lar 
q u y id ag ilard an iborat:
1. O 'q itish n in g tarbiyalovchi va kam ol toptiruvchi prinsipi.
2. Ilm iylik, tizim lilik v a izchillik prinsipi.
3. T a ’ lim ning am aliy hayot bilan bog"liqligi prinsipi.
4. O n g lilik v a faollik prinsipi.
5. К о 'rsatm alilik prinsipi.
6. T u sh u n arlilik prinsipi.
7. Puxtalik prinsipi.
35

---

B archa pred m et o ‘q itu v ch ilari ham m a sin flard a ana shu p rin sip larg a rioya 
qilish lari 
kerak. 
A m m o 
p red m etlarn in g
m azm uniga, 
o 'q u v c h ila rn in g
yosh 
x u su siy atlarig a, k o 'rsa tm a li q o 'lla n m a la r m av ju d lig ig a b o g 'liq holda prinsiplarning 
n isb ati ham d a m azm uni o 'z g a ra d i.
M asalan, 
k o 'rsa tm a lilik
prinsipi 
tab iatsh u n o slik n i 
o 'q itis h
ja ra y o n id a
tajrib alarn i nam o y ish etish b o 'ls a , tilni o 'q itis h d a gram m atika jad v allarin i 
k o 'rsa tis h , doskaga y o zish , sh ak llarn i ch izish va h okazolardan iborat b o 'la d i. Lekin 
har qanday p red m etn i o 'q itis h d a jo n li m ushohada, y a ’ni narsa va hodisalarni 
m uayyan idrok etish, fikrlash p rin sip larig a am al qilish, b o shqacha aytganda, nazariy 
x u lo salarn i tush u n ish va bilish, ularni h ay o td a q o 'lla y o lish zarur.