Metrologiya va elektr

Yechish:  Havo  tirqishidagi  magnit  maydonning  kuchlanganligi  quyidagicha 
aniqlanadi: 
H = B/
 
 
 = 1,6 
     
 
/4
 =1,27     
 
A/m. 
Magnit  o’tkazgichdagi  kuchlanganlikni  H  =  600  A/m  ekanligini  ilovadan 
aniqlaymiz.  To’la  tok  qonunidan  foydalanib,  chulg’amning  magnitlovchi  kuchini 
hisoblaymiz, ya’ni:  
 
 
 = Hl + 
 
 
 
 
 = 2400 + 2450 = 4940 A. 
Chulg’am toki I = 16,5 A. 
Magnit  qarshiligi  formulasidan 
 
 
 
  = 
 
  
 
   
  yoki 
 
 
 
= 
 
  
 
   
 
,  bunda 
 
 
  – 
po’latning  nisbiy  magnit  singdiruvchanligi  5  –  ilovaga  ko’ra,
  
  
  =  B/(H
   
 
)  = 
1,6/6000
   4      
  
 = 213 ga teng. Nihoyat , 
 
 
   
= 10,6
 
 
  
 tengligi kelib chiqdi. 
10.2-masala.  Ichki  qarshiligi 
 
   
  =  50  Om  va  kuchlanishi  25  mV  li  manba 
kuchaytirish koeffitsiyenti 
 
 
 = 10 bo’lgan kuchaytirgich orqali qarshiligi 
 
   
=10 
kOm  li  yuklamaga  ulangan.  Kuchaytirgich  ulanganligi  sababli  xatolik  0,5%  dan 
katta  bo’lmasligi  uchun  uning  kirish  va  chiqish  qarshiligi  aniqlansin. 
Kuchaytirgichning tok bo’yicha kuchaytirish koeffitsiyenti hisoblansin.
127
 
Yechish. Kuchaytirgichning kirishidagi kuchlanish: 
 
   
 = 
  
   
/(
 
    
+
 
   
). 
                                                      
127
 Truls Norby. Electrical measurements. University of Oslo. Norway. 2010. (2-adabiyot, 131-bet) 

---

167 
 
Kuchaytirgichning  ulanishi  sababli  kirishidagi  xatolik  0,5%  dan  katta 
bo’lmasligi  uchun 
 
   
 
   0,995  E  va   
   
 
    
   
   
   
/5
    
  
 10  kOm 
bo’lishi  kerak.  Kuchaytirgich  yuklamasining  kuchlanishi 
 
   
  = 
 
    
 
 
   
/ 
(
 
   
   
   
). Kuchaytirgichning ulanishi sababli uning chiqishidagi xatolik 0,5% 
dan katta bo’lmasligi uchun 
 
   
 
  0,995  
   
 yoki 
 
    
   
   
  5     
  
 
  50 
Om bo’lishi kerak. Tok bo’yicha kuchaytirish koeffitsiyenti 
 
 
   
 
   
    
  
   
 = 
2000. 
10.3-masala.  Simmetrik  triggerdan  (10.8-rasm)  impluslarni  shakllantiruvchi 
sxema  sifatida  foydalanilgan.  Uning  kirishiga  chastotasi  o’lchanayotgan  va 
amplitudasi 
 
   
 = 3 V bo’lgan kuchlanish berilgan. 
O’lchanayotgan  chastota  triggerning  chiqishidagi 
 
 
  impluslarining 
davomiyligi  qanday  bog’langanligi  aniqlansin.  Chastota  f  =3,15,  30  kGs  ga  teng 
bo’lganda, 
 
 
 qiymatlari topilsin. Triggerning ishga tushish kuchlanishi 
 
     
=1,5 
V.
128
 
Yechish.  Triggerning  ishga  tushish  vaqti 
 
     
=T/12  va  qayta  ulanish 
 
    
=5T/12.  Implusning  davomiyligi 
 
 
=
 
    
-
 
     
=T/3  yoki  1/3f.  Shu  ifodaga 
masala  shartida  berilgan  chastota  qiymatlarini  qo’yib,
  
 
=  110,22  va  11  mks 
topamiz. 
 
10.8-rasm