Metrologiya va elektr

§9.9. Elektrolitlar konsentratsiyasini o‘lchash 
9.15-masala. 
Elektrolitik 
o‘zgartgichlarni  ishlashi  eritilgan  modda 
konsentratsiyasiga  ko‘ra  ularni  solishtirma  elektr  o‘tkazuvchanligi 
  bog‘liqligiga 
asoslangan.  Laboratoriya  sharoitlarida  ikkita  elektrodga  ega  bo‘lgan  elektrolit 
yacheykadan foydalaniladi (9.15-rasm).
112
 
     
 
   
 
 
bunda 
 
 
  –elektrolitlarning  bog‘liqlik  koeffitsiyenti, 
 
 
  –  eritma 
konsentratsiyasi. 
   
 
 
 
 
       
      
    
         
 
       
   
 
  
 
  
 
         
 
       
      
    
          
 
       
 
     
 
        
 
9.15-rasm. Elektrolit o‘zgartgich 
Agar 
                    ,  elektrolit  yacheykaga  xlor  kislotasi  quyilgan 
bo‘lsa uni konsentratsiyasi aniqlansin. 
   
 
 
 
   
 
   
          
            
                                                      
112
 Metrology. Measurement/ Anand K Bewoor - New Delhi: India, 2009. (1-adabiyot, 117-bet) 

---

150 
 
9.16-masala.  Mexanik  harakatni  o‘lchaydigan  differensial  sxemali  sig‘imli 
datchik o‘zgaruvchan tokli ko‘prik sxema bilan ulangan (9.16 - rasm). Sxemaning 
statik xarakteristikasini keltirib chiqaring.
113
 
 
9.16 – rasm. 
Yechish:  Kirish  ta’siri  bo‘lmaganda  (
 
   
   )  datchikning  qo‘zg‘aluvchan 
elektrodi o‘rta  holatni  qabul  qiladi 
 
 
   
 
.  Shu sababli 
 
 
   
 
    va  
 
   
 
 
bo‘lganligi  sababli  ko‘prik  muvozanatlangan  bo‘ladi,  ya’ni 
 
    
   . 
O‘lchanayotgan  kattalik  ta’sirida  qo‘zg‘aluvchan  elektrod 
    kattalikka  siljiydi. 
Misol uchun 
 
 
 kattalashadi (
 
 
 
   
 
    ),  
 
 esa xuddi shu kattalikka kamayadi 
(
 
 
 
   
 
    ). Ko‘prikning muvozanati buziladi va natijada chiqish kuchlanishi 
quyidagiga teng bo‘ladi: 
 
    
     
 
             
 
               
 
             
 
 
 
   
      
  
 
Shunday qilib chiqish kuchlanishi 
     ga nisbatan chiziqlidir (9.17-rasm).