Metrologiya va elektr

§6.2. Magnit kattaliklar va parametrlarini o‘lchashga doir masalalar 
6.1-masala.  Sezgirligi  katta  bo‘lgan  fotogalvanometrik  vebermetr  bilan 
magnit  oqimi 
               o‘lchandi.  Agar  magnit  g‘altakning  o‘ramlar  soni 
         kesim  yuzasi            
 
  bo‘lsa,  magnit  oqimi  ilashishligi,  magnit 
induksiya va magnit maydonning kuchlanganligi aniqlansin. 
Yechish: Magnit oqim ilashishi 
                                      
Magnit induksiya 
                                                      
83
 N.V. Raghavendra, Krishnamurthy. Engineering metrology and Measurement. Stanford University Press, / 2013. 
(3-adabiyot, 33-bet) 

---

102 
 
   
 
     
 
     
             
  
            
Magnit maydon kuchlanganligi 
   
 
 
 
       
 
     
          
  
               
  
        
 
 
 
 
 
6.2.masala.  Ma’lumki,  magnit  materiallarning  dinamik  xarakteristikalari 
nafaqat  materialning  fizik  xossalari,  balki  ularda  o‘tadigan  elektromagnit 
jarayonlarga,  ya’ni  maydon  magnitlanishini  chastotasiga,  maydon  induksiyasi  va 
kuchlanganligi  egri  chizig‘ining  shakliga,  namuna  o‘lchamlariga  va  boshqalarga 
bog‘liq.  Shu  sababli  materialni  qurilmadagi  ish  rejimiga  yaqin  rejimda  sinash 
lozim bo‘ladi.
84
 
Agar  dinamik  xarakteristikani  olish  uchun  ampermetr  va  voltmetr  usulida 
quyida keltirilgan 6.1-rasmdagi o‘lchov asbob ko‘rsatgichlari: 
 
  
                        
     
               
 
         
 
 
      
   
                   
 
             bo‘lsa,  maksimal   
 
     
 
  lar 
aniqlansin. 
Yechish: Maksimal magnit maydon kuchlanganligi 
 
 
 
 
 
   
 
     
   
 
          
             
  
              
Materialdagi maksimal induksiya 
 
 
 
 
  
 
 
         
 
   
 
 
    
                      
  
          
Hisoblangan 
 
 
  va 
 
 
  larga  ko‘ra  namunaning  maksimal  nisbiy  magnit 
singdiruvchanligi 
 
 
 
 
 
 
 
   
 
 
    
          
  
         
         
Shunday  tajribalarni  turli  kuchlanish  va  chastotalarda  o‘tkazib  dinamik 
magnit sikllarni ko‘rish mumkin. 
6.3-masala. Magnit induksiyani o‘lchash ko‘p holda Xoll o‘zgartgichi yarim 
o‘tkazgichli  plastinadan  tok  o‘tkazganda  magnit  maydon  induksiyasining  vektori 
                                                      
84
 Metrology. Measurement/ Anand K Bewoor - New Delhi: India, 2009. (1-adabiyot, 81-bet) 

---

103 
 
plastina  yuzasiga  perpendikulyar  bo‘lganda,  plastinaning  yon  qirralarida 
potensiallar ayirmasi – Xoll EYK paydo bo‘ladi. 
 
 
            yoki    
 
 
   
  
Agar 
                
 
             va  plastina  o‘lchamlari  va  materialiga 
bog‘liq o‘zgarmas doimiylik 
         bo‘lsa, maydon induksiyasi topilsin.