Uo‘K: 4(100) (075) kbk: 63. (0) R-17 Rajabov, Ravshan Jahon tarixi

7. Qadimgi Janubiy-Sharqiy Osiyo madaniyati. Qadimda 

Janubiy-Sharqiy Osiyoda o‘ziga xos yuksak madaniyat shakl-

landi. Hindi-Xitoy yarim orolining janubida tosh va g‘ishtdan 

ibodatxonalar qurildi. Tasviriy san’atda dunyoviy o‘ziga xos 

obrazlar va motivlar aks etdi. Hinduizm va budda madaniyati bi-

lan yonma-yon yashagan mahalliy madaniyatlar o‘zaro bir-bir-

larining madaniy yutuqlarini o‘zlashtirdilar. Austro xalqlarining 

boy diniy-mifologik obrazlari, ajdodlar ruhiga va tabiat xudolari 

ruhlariga etiqod-an’analariga hinduizm va buddaviylik e’tiqod-

lari moslashdi. Ibodatxonalar qurilishida qo‘ng‘iroq, qalpoq 

uslubi keng tarqaldi. Tosh, yog‘och va jezdan nafis haykalchalar 

yaratildi. Bu hududda hind diniy me’morchilik an’analari ta’siri 

kuchli edi. Kambodjaning Sambor ibodatxonasidagi hindulash-

gan xudolar haykallari, Markaziy va G‘arbiy Hindi-Xitoyning dav-

latlari me’morchiligida budda uslubi yaqqol ko‘rinadi.

Janubi-Sharqiy Osiyo qadimda Hindiston va Xitoy bilan 

 

yaqin aloqa o‘rnatgan. Birinchi navbatda, savdo-ayirboshlash 

aloqasi o‘rnatiladi. Bu o‘z navbatida madaniyatlarning o‘zaro 

muloqotiga va jadal migratsiyaga shart-sharoit yaratdi. Hin-

duizm, budda diniy e’tiqodlari va madaniyati, Xitoydan kon-

futsiylik diniy-axloqiy ta’limoti kirib keldi. Natijada mahalliy 

madaniyatlar boyidi. Me’morchilik va tasviriy san’atda yangi 

uslub va g‘oyalar paydo bo‘ldi. An’anaviy diniy e’tiqodlar bilan 

bir qatorda hinduizm, buddaviylik va konfutsiylik qaror top-

---

313

di. Milodiy I asrdan lakvyetlarda an’anaviy diniy etiqodlarni 

buddaviylik dini siqib chiqardi. Bu diniy me’morchilik va diniy 

haykal va tasvirlarda yaqqol o‘z ifodasini topdi.