Uo‘K: 4(100) (075) kbk: 63. (0) R-17 Rajabov, Ravshan Jahon tarixi

2.Mil.avv. VI–III asrlarda ijtimoiy-iqtisodiy hayot. Hind-

Gang tekisligida temir qurollarning tarqalishi sun’iy sug‘o rish 

inshootlarini qurish va muntazam hosil olish imkoniyatini 

tug‘dirdi. Hindistonning shimoliy-sharqida sug‘orma dehqon-

chilik sharoitida asosiy ekin sholi bo‘lgan. Bu davrda shaharlar 

aholisining soni keskin osh di. Tovar-pul munosabatlarining 

o‘sishi natijasida mil. avv. I ming yillik o‘rtalarida tanga pul 

zarb qilina boshladi. Yirik shaharlarning maydoni – Udjayin va 

Kaushanbi – 1,5-2,5 kv. km ni tashkil etgan. Bu o‘sha davrdagi 

eng katta yunon shaharlari maydoni bilan teng edi. Salavkiylar 

davlatining elchisi yunon Megasfen elchi sifatida Maurilar sa-

royiga kelganda, Pataliputra shahri devorlarining uzunligini 30 

km deb hisoblagan.

Hind afsonalarida shahar boshqaruvi va jamiyatning ijti-

moiy tuzilishi to‘g‘risida qimmatli ma’lumotlar mavjud. Ular-

da savdogarlar birlashmalari va hunarmandlarning sex tash-

kilotlari eslatiladi. Aholining ko‘pchiligi jamoa-kasta tuzumida 

yashagan. Qishloqda patriarxal oila yetakchi o‘rin tutgan. Oila 

boshlig‘i bo‘lgan ota yer va chorvani oila nomidan boshqargan. 

Ayollar jamiyatda hurmat qilinsa-da, lekin mulk huquqiga ega 

bo‘lmaganlar. Patriarxal oilada bir necha avlod yashagan. Xu-

susiy mulkchilikning rivojlanishi mulkiy tengsizlikka olib kel-

---

260

gan. Qarzi uchun qul qilish keng tarqaldi. Faqat jamoa mu-

nosabalarining mustahkamligi bu jarayonni ma’lum darajada 

jilovlab turgan.

Mil.avv. I ming yillik o‘rtalarida hokim (roja)lar davlat bosh-

qaruvida shakllanayotgan ma’muriy apparat va xizmatga tor-

tilayotgan aslzoda bo‘lmagan kishilarga tayanganlar. Hokim 

uchun asosiy tayanch kuchi qo‘shin edi. Qo‘shinda yengil jang 

aravalari o‘rnini og‘ir kvadrigalar egallaydi. Otliq qo‘shinlardan 

keng foydalaniladi. Jangovar fillardan qo‘shin tuzila boshlana-

di. Qo‘shin endilikda muntazam xususiyatga ega bo‘ldi.