Mavzu. Marketing tamoyillari, vazifalari, funktsiyalari va turlari

3.Marketing turlari va ularning ahmiyati 
Shunday qilib, talabning 8 holatiga to`xtalib o`tdik. Mana shu holatlarning xar 
biriga to`g`ri keladigan marketing turlari mavjuddir. 
Marketingning aniq shakllari va mazmuni korxona faoliyati xususiyatlaridan, 
uning ichki imkoniyatlari va tashqi shartsharoitlaridan kelib chiqadi. Bu erda 
marketing va boshqa hamma oraliq faoliyat turlarining qo’yilgan maqsadlarga 
erishish uchun yagona yo’naltiriladigan jarayonga birlashishi sodir bo’ladi, bu esa 
o’z navbatida turli xil marketing turlarining harakatlanishini belgilab beradi. 
Yetakchi mualliflarning ishlarini o’rganib chiqib, rossiyalik tadqiqotchi 
R.A.Fatxutdinov marketing turlarini faoliyat sohasi va turi, bozorning rivojlanish 

---

darajasi va boshqa omillarga bog’liq hodda tasniflash zarur degan fikrga keladi (1.2-
jadval). 
Marketing turlari o’rtasida muayyan bog’liqlik mavjud. U marketing 
jarayonlarini har tomonlama va aniq vaziyatda ko’rib chiqishga imkon beradi. Shuni 
hisobga olish kerakki, vazifalarni echishda marketologlar bitta emas, balki turli xil 
marketing turlariga duch kelishlari mumkin. Talab holatiga qarab sakkizta vaziyatni 
ajratib ko’rsatish o’rinlidir. Ulardan har biriga marketingni boshqarish bo’yicha aniq 
vazifa mos keladi. Marketing tiplari bozor talabiga va uning orqasida turadigan 
iste’molchiga ta’sir etish omili sifatida 1.5-rasmda keltirilgan. Ular talabga ta’sir 
etishning hamma asosiy yo’nalishlarini — talabni yaratishdan tortib ob’ektlari 
iste’mol qilish paytida inson organizmiga ta’sir ko’rsatadigan irratsional talabga 
qarshilik qilishgacha — deyarli ochib beradilar. 
O’zgartiruvchi (konversion) marketing
— salbiy talabning mavjudligiga 
bog’liq, bunda bozorning katta qismi mazkur tovar yoki xizmatni inkor qiladi. 
Shuning uchun mazkur holda o’zgartiruvchi marketingning vazifasi bo’lib 
qandaydir mahsulotga nisbatan iste’molchilarning salbiy munosabatini ijobiy 
munosabatga yo’naltirish, narxni pasaytirish va uni samaraliroq siljitish yo’li bilan 
o’zgartirish hisoblanadi.
Xorijiy amaliyotda o’zgartiruvchi marketingni tamaki firmalari qo’llaydilar, 
bunda davlatning sog’liqni saqlash, ijtimoiy sug’urta idoralari va jamoatchilikning 
faol xatti-harakatlari natijasida chekuvchilarning soni keskin kamaymoqda. Mazkur 
holda marketingning vazifasi bo’lib talabning paydo bo’lishi va uni mahsulot taklifi 
darajasigacha ko’tarishga yordam beradigan rejani ishlab chiqish hisoblanadi.
Tamaki firmalariga kelganda esa, ular yo’qotgan vaziyatlarini tiklash 
maqsadida tarkibida kantserogen -moddalar kam bo’lgan sigaretalarning maxsus 
markalarini ishlab chiqish va chiqarish, bir vaqtning o’zida siljitish tizimini 
kuchaytirish bo’yicha ishlarni olib boradilar. 

---