Педагогика ва Психология соҳаларидаги инновациялар

10
BOLANING NUTQI RAVON BO‘LSIN
Murotova Shohista Tuychiyevna
Qarshi shahar 40- maktabning boshlanĝich sinfi o‘qituvchisi 
Ravshanova Zulayho Aminovna 
Chiroqchi tuman 108 -maktabning boshlanĝich sinf o‘qituvchisi tel:[phone] 
[e-mail] 
Anotatsiya: Bola nutqini rivojlantirish, asosiy dolzarb masalalardan biridir. 
Kalit so‘z: bola, nutq, ta’lim,tarbiya, gap, matn
Bugungi kunda mamlakatimuzda bolalarning ta’lim-tarbiya olishlari uchun barcha imkoniyatlar 
yaratilgan. Ayniqsa ta’lim muassasalarida boshlanģich sinflarda bola nutqiga e’tibor berish,so‘zlarni 
chiroyli talaffuz qilish,mavzu va matnlarni, she’rlarni ravon aytish voqea va hodisalarni ongli 
tushuntirib berish bola nutqiga qo‘yiladigan asosiy talablardan biridir.
O‘quvchilar nutqini shakllantirish uchun har bir o‘qituvchi bir necha usullardan foydalanib ish 
olib boradi.bulardan bir nechasini aytib o‘tishni joiz deb bilamiz.
So‘z birikmalari, gap va matn tuzish.
Tilning luģat boyligini oshiris Ovoz ritmi, past - ba -
landligi,va artikulyatsiyadan to‘gri foydalanish mashqlari
har bir bola bilan induvidal suhbat olib borish.
biz bilamizki 6-7 yoshdan 10 yoshgacha bo‘lgan bolalar nutqi sodda va obrazli bo‘ladi. Shu 
davrda bola nutqi rivojlanish vaqti bo‘lib uning tafakkuri, onggi bola nutqining rivojlanishiga 
yordam beradi.
O‘quvchilar nutqini oshirishning yana bir muhim jihatlaridan biri ko‘p kitob o‘qishdir. kitob 
bola nutqini oshiruvchi asosiy omildir.kitob o‘qigan bolalarning fikrlashi, so‘zamolligi yorqin va 
boy bo‘ladi.Nutqi boy o‘quvchi o‘z fikrini erkin va aniq bayon etadigan bo‘lib kamol topadi.
Boshlangich sinf o‘quvchilarini nutq madaniyatini shakllantirish uchun o‘qish, odobnoma va 
sinfdan tashqari o‘qish darslariga nutq o‘stirish maqsadida qiziqarli o‘yinlar, metodlar orqali dars 
o‘tiladi.
Masalan «ertakni davom ettiring», maqollar ma’nosini tushuntirib berish, qarama qarshi so‘zlar 
tuzish (baland past, qattiq yumshoq) kabi o‘yinlarni guruhlarga bo‘lib bajartiriladi.
dars so‘nggida biror rasmli hikoyani oģzaki so‘zlab berish orqali fikrini bayon qilinadi.
Nutqi past o‘quvchilarni qisqa savol javoblar orqali mustahkamlab borish maqsadga mu-
vofiqdir. 
Umuman olganda bola nutqining ravon bo‘lib shakllanishi uchun oilada ota-onalar va maktab 
hamkorligida bola bilan shugullanish lozim.
Adabiyotlar ro‘yxati:
1. bolalar psixologiyasi
2. Internet nashri

---

170