Uygur, qaqauz, quzey

Badrutdin Mahammat oğlu Mahammadov 
(03.08.1943, 
Qarabudaxkənt rayonunun Kakaşura kəndi). Onun ömür yo- 
lundan söz açanların bir çoxu Balçar Abdurahimin oğlu Ma- 
hammatın ailəsində doğulduğunu, o anadan olmamış atasının 
İkinci Dünya Savaşında itgin düşdüyünü, rayon mərkəzindəki 
internat məktəbi medalla başa vurduğunu, yeniyetmə yaşla- 
rından ədəbiyyata həvəs göstərdiyini yazırlar.

---

1963-67-ci illərdə Bakıda Xəzər Hərbi Dəniz Donanmasın- 
da matros olan Badrutdin əsgəri xidmətini başa vurduqdan son- 
ra vətənə qayıdır. Onu Moskvaya Ümumittifaq Lenin Kommu- 
nist Gənclər İttifaqı Mərkəzi Komitəsi nəzdindəki beynəlxalq 
komsomol məktəbinə oxumağa göndərirlər. Məktəbi bitirdik- 
dən sonra Lenin (kənd) rayon Komsomol Komitəsində işləyir.
1972-ci ildə Dağıstan Dövlət Universitetinin fılologiya fa- 
kültəsini bitirir. Az zamanda ədəbi aləmdə özünə böyük nüfuz 
qazanan Badrutdinin 1968-ci ildə Mahaçqalada “İrisim” (Çiçə- 
yim) adlı şeir kitabı nəşr olunur. Onu Moskvadakı M.Qorki adına 
Ədəbiyyat İnstitutuna oxumağa göndərirlər. 1977-ci ildə oranı 
bitirir və həmin il də SSRİ Yazıçılar İttifaqına üzv qəbul edilir.
Dağıstan Televizya və Radio Verilişləri Komitəsində qumuq 
redaksiyasında redaktor, Alimpaşa Salavatov adına Qumuq Musi- 
qili Dram Teatrında ədəbi hissə müdiri, “Literatumıy Daqestan” 
jurnalının qumuq şöbəsinin redaktoru və Dağıstan Dövlət 
Nəşriyyatında müxtəlif vəzifələrdə işləyən Badrutdin ardıcıl bədii 
yaradıcılıqla məşğul olan məhsuldar şairlərdəndir. O, xalq 
əfsanələrindən müxtəlif ədəbi üsullardan istifadə edərək uşaqlar 
üçün tapmacalar, nağıllar şəklində şeirlər yazmışdır.
Xalqın sıxıntıları, millətinin başına açılan oyunlar, 1920-ci 
illərdən başlayan və 1937-ci ildə kütləviləşən repressiyalar, 
savaşlarda öldürülənlərin taleyi şairin üsyankarcasına qələmə 
aldığı mövzulardan olmuşdur.
Onun “Geçikgen yolavçu” (Gecikən yolçu), “Macnunnu gö- 
nürevü” (Məcnunun zümzüməsi), “Erşı qız” (Çirkin qız), “Ömü- 
mü sırı” (Ömrün sirri), “Yanızlıq yargan yürek” (Yalqızlığın üz- 
düyü ürək”, “Paşmanlıqm yaşları (Peşimançılıq uşaqları), “Ta- 
laysız” (Talesiz), “Ananı yoravu” (Ananın diləyi), “Nazlanıv” 
(Nazlanış) və başqa şeirləri xalq tərəfındən sevilə-sevilə oxunur.

---

Şeirlərini əsasən Badrutdin imzası ilə çap etdirən şairin 
“Geçenin gözyaşları”, “İzatli”, “Balçaralar” (Bal təknələri, 
“Tavan pencereleri”, “Süyünçü”, “Atama kağız” (Atama mək- 
tub), “Purxa tereze”, “Üçüncü arivlük” (Üçüncü gözəllik), 
“Tüş namaz” (Öylə namazı) və b. kitabları qumuqca, “Tretya 
krasota” (Üçüncü gözəllik), “Tropa” (Çığır), “Blaqaya ves” 
(Müjdə) və b. kitabları isə Moskvada Sovremennik nəşriyya- 
tında rusca çap olunmuşdur.
Dağıstan Pedaqoji Tədris Nəşriyyatı şairin uşaq və gənclər 
üçün yazdığı şeirləri 1975-ci ildə “Qış zarafatı”, 1990-cı ildə 
isə “Göyə pəncərə” adı altında nəşr etmişdir. Dünya klassik- 
lərinin əsərlərinin ana dilinə çevrilməsində də böyük əməyi 
olan Badrutdin V.Şekspirin “Hamlet”, “Maqbet” faciələrini çe- 
virdiyinə görə Eyvone üzərindəki Stradford şəhərindəki Bey- 
nəlxalq Şekspir Mərkəzinə üzv seçilmiş və B. Brextin “O əsgər 
də, bu əsgər də bir kimi” əsərini uğurlu çevirdiyinə görə 1981- 
ci ildə SSRİ-də Alman Pyesləri üzrə Festivalın diplomunu 
almışdır. 1981-ci ildə SSRİ-nin nüfuzlu ədəbi jurnallarından 
olan “Drujba narodov’un da mükafatı Badrutdinə verilmişdir.
Dram əsərlərini çevirməklə yanaşı. özü də qələmini bu sa- 
hədə sınayaraq bir neçə səhnə əsəri yazmışdır. Onun “Cənnətin 
əzabı” əsəri böyük səs-küyə səbəb olmuşdur. Əsərə görə təz- 
yiqlər artmış, onu “Dağıstanın Salman Rüşdüsü” də adlan- 
dırmışlar. “Cənnətin əzabı” rus dilinə çevrilərək Moskvada çap 
olunduqdan sonra da təzyiqlər azalmamış, ara sıra yenə də onu 
mətbuatda sərt tənqid edirlər.