Тошкент-2021 3 Апрель 2021 10-қисм Тошкент апрель 2021 йил. Тошкент: «Tadqiqot»

Апрель 2021 10-қисм
Тошкент
pedagogik qarashlari jahon pedagogikasi rivojiga qo‘shilgan ulkan hissadir. Ularning boy merosi 
o‘qituvchilarning ma’naviy, axloqiy qiyofasi va kasbiy yetukligini takomillashtirish uchun muhim 
asos bo‘lib xizmat qiladi. O‘rta asr sharoitida inson, uni tarbiyalash, shaxsning har tomonlama 
rivojlanishini ta’minlovchi omillar, insonparvarlik g‘oyalarini mazmunan boyitish bilan birga 
barcha davrlarda birdek ahamiyatga ega ma’naviy va axloqiy konsepsiyaning shakllanishini 
ta’minladi. Shuningdek, Abu Rayhon Beruniy o‘zining barcha asarlarining birinchi bobini 
falsafaga ya’ni insonlarning axloq-odobiga bag‘ishlagan. Mutafakkir yoshlarni ilm-ma’rifatga 
chorlaydi. “Ilm dargohiga kirar ekansan qalbing kishining qalbini ko‘r qilib qo‘yuvchi illatlardan, 
odamni yo‘ldan ozdiruvchi holatlardan, qotib qolgan urf-odatlardan, xirsdan, raqobatdan, 
ochko‘zlikdan, mansabparastlikdan ozod bo‘lmog‘i lozim” degan. Yoshlar uchun kasb-hunarning 
suv bilan havodek zarurligini, ularning kelajagi shu bilan bog‘liq ekanligini ta’kidlagan.
Buning uchun yoshlarni qunt bilan ishlashga, sabr-toqatli, irodali bo‘lishga, ayni chog‘da 
mehnatkash bo‘lishga chaqirdi. Abu Rayhon Beruniy o‘quvchiga bilim berish uni xat-savodli 
qilish haqida gapirar ekan, qog‘ozning paydo bo‘lishi, yozuv va uning vujudga kelishi, turli yozuv 
belgilari, o‘quv qurollari haqida alohida to‘xtaladi. Mutafakkir ta’lim-tarbiyaga o‘quvchilarning 
diqqatini jalb qilish, mashg‘ulotlar davomida o‘quvchilarning zerikib qolmasligi uchun ta’lim 
olishning turli yo‘llari, shakl va metodlarini ko‘rsatib beradi. Abu Rayhon Beruniy yozadi: “Bizning 
maqsadimiz o‘quvchini toliqtirib qo‘ymaslikdir. Hadeb bir nasani o‘qiy berish zerikarli bo‘ladi. 
Agar o‘quvchi bir masaladan boshqa bir masalaga o‘tib tursa, u xuddi turli-tuman bog‘larda sayr 
qilgandek bo‘ladi, bir bog‘dan o‘tar-o‘tmas boshqa bir bog‘ boshlanadi. Kishi ularning hammasini 
ko‘rgisi keladi. Har bir yangi narsa kishiga rohat bag‘ishlaydi deb behuda aytilmaydi”. Abu 
Rayhon Beruniy bilim berish yo‘llarini ko‘rsatib bergan. Birinchidan: bilimlar turli mavzulardan 
iborat bo‘lishi, o‘quvchini zeriktirmasligi, uning xotirasiga malol kelmasligi kerak. Shunday ekan, 
o‘quvchilarni ma’naviy barkamol qilib tarbiyalashda o‘qituvchi eng ma’qul va qulay uslubni 
tanlashi muhim ahamiyat kasb etadi. 

---

146