B. Q. Xaydarov

349.
 
3-rasmdagi
 
“Kaptiva” avtomobili “Orlando” avtomobilidan a) qanchaga uzun?
b) qanchaga baland? 
465,2 cm
467,3 cm
162,5 cm
175,6 cm
350.
Jadvalda berilgan ayirmalarni toping. 
Har bir ayirmani pastdagi jadvaldan topib, uning pastidagi bo‘sh katakka misolning
mos harfini yozib chiqing. (Masalan, 1-misol (0,383–0,158) ning javobi – 0,225. 
Bu misolga mos harf “R” ni pastdagi jadvalda 0,225 sonining tagiga yozamiz). 
Agar barcha ishlarni to‘g‘ri bajarsangiz, 2010-yili O‘zbekiston astronomlari
tomonidan kashf qilingan mitti sayyoraning nomini bilib olasiz.
R
0,383 – 0,158
Q
24,20 – 10,28
A
4,259 – 2,264
M
11, 4 – 6,7
S
0,343 – 0,051
N
6,36 – 4,34
A
8,16 – 5,82
A
67,9 – 2,9
D
5,36 – 1,39
0,292
2,34
4,7
65
0,225
13,92
1,995
2,02
3,97
R
Uyda bajaramiz
351. 
Amalni bajaring va natijani tekshiring.
17,82 123,87 54,56 27,3
24,53 68,5 27,37 9,52
+
+
–
–
352.
Amalni bajaring:
a) 1,23 + 46,56; b) 0,59 – 0,27; d) 0,43 + 2,98; 
e) 4,348 + 1,593;
f) 6,05 – 2,87; 
g) 7,45 – 4,45; 
h) 14,2 + 5,384; 
i) 206,48 – 90,507.
353. 
Katerning oqim bo‘yicha tezligi 23,7 km/h. Agar oqimning tezligi 3,8 km/h bo‘lsa, 
katerning turg‘un suvdagi tezligini va oqimga qarshi tezligini toping.
354. 
4-rasmdagi “Spark” avtomobili “Matiz” avtomobilidan a) qanchaga uzun?
b) qanchaga baland?
3
a) 
b)
d)
e) 
http://eduportal.uz

---

86
3-misol
.
0,666 o‘nli kasrni quyidagi yig‘indi ko‘rinishida ifodalash mumkin:
0,666 = 0,600 + 0,060 + 0,006 = 0,6 + 0,06 + 0,006.
Ko‘rinib turibdiki, bu kasr o‘ndan 6, yuzdan 6 va mingdan 6 lar yig‘indisidan iborat.
0,666 = 0,6 + 0,06 + 0,006 yozuv 0,666 
sonining xona birliklari bo‘yicha yoyilmasi 
yoki xona qo‘shiluvchilari bo‘yicha yig‘indisi
deb ataladi.
Shunday qilib, 0,666 o‘nli kasrning verguldan keyingi birinchi 6 raqami – o‘ndan 
birlar sonini, ikkinchi 6 raqami – yuzdan birlar sonini va uchinchi 6 raqami esa 
mingdan birlar sonini ko‘rsatadi.
Kasrning o‘nli yozuvida verguldan keyingi:
· birinchi xona – 
o‘ndan birlar xonasi;
 
· ikkinchi xona – 
yuzdan birlar xonasi;
 
· uchinchi xona – 
mingdan birlar xonasi
deb ataladi va hokazo.
4-misol.
 
346,675 kasrni xona birliklari bo‘yicha yoyaylik.
Uning butun qismi yuzlar, o‘nlar va birlar xonasidan, kasr qismi esa o‘ndan birlar, 
yuzdan birlar va mingdan birlar xonasidan iborat: 
346,675 = 300 + 40 + 6 + 0,6 + 0,07 + 0,005.
Bu sonning yoyilmasi 3 ta yuzlar, 4 ta o‘nlar, 6 ta birlar, 6 ta o‘ndan birlar,
7 ta yuzdan birlar va 5 ta mingdan birlar yig‘indisidan iborat.
3 4 6 , 6 7 5
yuzlar o‘nlar birlar o‘ndan yuzdan mingdan
birlar birlar birlar
O‘nli kasrning xona birliklari bo‘yicha yoyilmasi uni sonlar nurida tasvirlashni 
osonlashtiradi.
5-misol.
 
Sonlar nurida 1,36 sonini belgilaylik.
Buning uchun bu sonni xona birliklari bo‘yicha yoyamiz: 
1,36 = 1 + 0,3 + 0,06.
O
E
A B
C
X
2
1,36
1,3
1
0
Sonlar nuri boshidan 
OE
birlik kesmani ajratamiz va 
E
(1) nuqtani belgilaymiz
(5-rasm). Keyingi 
EC
birlik kesmani 10 ta teng bo‘lakka bo‘lib, birlik kesmaning 
o‘ndan bir ulushlarini hosil qilamiz. Ulardan 3 tasini sanab, 
A
(1,3) sonni belgilaymiz.
349,5 cm
364 cm
150 cm
152,2 cm