Azərbaycanda Peşə Təhsili və Təliminin (ptt) inkişafına Avropa İttifaqının dəstəyi

“Metalların mexaniki, kimyəvi, elektrik xassələrini fərqləndirir” 

Metalın möhkəmliyi dedikdə nə başa düşürsünüz? 

Elastiklik nəyə deyilir? 

Plastiklik nəyə deyilir? 

Metalların korroziyası nəyə deyilir? 

Korroziyaya davamlılığa görə metallar hansı siniflərə bölünürlər? 

Metalları korroziyadan qorumaq üçün hansı mühafizə üsulları vardır? 

Elektrikkeçirmə nəyə deyilir? 

Müqavimətin düsturunu yazın. 

Hansı metallar ən yaxşı elektrik cərəyanı keçiriciləridir? 

Elektrik lampası üçün közərmə teli hansı metaldan hazırlanır? 

Sadə metallar 100C° qızdırıldıqda onların müqaviməti neçə faiz artır? 
1.4.1. Keçirici mis və alüminium, həmçinin onlar əsasında ərintilərin xassələrini öyrənir və 
seçim aparır 
 

Misin xassələri. 
Yer qabığında cəmi 0,01% təşkil etməsinə baxmayaraq, mis çox qədim 
zamanlardan məlum olan metaldır. Mis yüksək elektrikkeçirmə və istilikkeçirmə 
qabiliyyətinə malikdir. O həmçinin atmosfer korroziyasına davamlıdır. Mis şirin suda 
və dəniz suyunda, zəif turşularda və digər mühitlərdə dayanıqlıdır. Yüksək plastiklik 
xassəsinə görə mis soyuq və isti halda təzyiq altında yaxşı emal olunur. Misin tökmə xassələri aşağıdır. 
Mis kəsmə ilə pis emal edilir. 
Qatqılar misin xassələrinə böyük təsir göstərir. Gümüşdən başqa, bütün qatqılar misin 
istilikkeçirmə qabiliyyətini xeyli pisləşdirir. Misin mexaniki xassələrini pisləşdirən zərərli qatqılar onun 
tərkibi olan vismut, qurğuşun, kükürd və oksigendir. Möhkəmliyi artırmaq üçün plastik deformasiya 
(yayma, məftil çəkmə və s.) keçirilir. 
Şəkil 1.10. Mis və alüminium naqilləri 

---

15 
Misin alınması. Misə saf halda çox az halda təsadüf olunur. Mis əsas etibarilə filizdən alınır. 
Tərkibindəki mis-kükürd birləşmələri şəklində olan sulfatlı filizlər və oksid birləşmələri şəklində olan 
oksidləşmiş filizlər bir-birindən fərqlənir. Ən böyük mis yataqları Qazaxıstanda, Uralda, Sibirdə və 
Zaqatalada yerləşir. 
Mis filizlərinin tərkibində misdən başqa, adətən, qurğuşun, sim, sürmə, gümüş, qızıl və digər 
metallar olur. Mis filizlərinin boş süxurları qumdan, 
gildən, əhəngdaşından və yaxud onların qarışığından 
ibarətdir. 
Qara mis odlu üsul, sonra isə elektrolit üsulu ilə 
saflaşdırılır (qatqılardan təmizlənir). Odlu saflaşdırma 
üsulunda qara mis odlu sobaya doldurulur və 
oksidləşdirici atmosferdə əridilir. Oksidləşdirmə 
prosesində misə nisbətən oksigenə daha yaxın olan 
qatqılar misin tərkibindən buxarlanıb soba qazları ilə 
birlikdə xaric olunur və yaxud posanın tərkibinə keçir. 
Odlu saflaşdırmadan nazik metallar ərimiş misin 
tərkibinə qatılır. Odlu saflaşdırmada mis külçə və 
yaxud anod lövhələr şəklində tökülür. 
Misin markalanması və tətbiqi. Mis M hərfi ilə markalanır və hərfdən sonra 00-dan 4-ə qədər 
rəqəm qoyulur. Misin markalanmasında rəqəm nə qədər böyük olarsa, deməli, misin tərkibində aşqar 
bir o qədər çoxdur. Ən yüksək M00 markasında qatqı tərkibinin miqdarı 0,01%-dən çox olmamalıdır. 
Keyfiyyətinə görə aşağı markalı olan M4 misinin tərkibində 1%-ə qədər qatqı olur.