O‟rmonov N. T., Ismailov A. R

Korporativ boshqaruvning nemis modeli
Nemis modelining AQSH modelidan farqli o‗laroq, Aksiyadorlik 
kapitalining katta qismi boshqa kompaniyalar egaligida turadi: umumiy

---

70 
kapitalining yarmidan ko‗pini bir - birining Aksiyalariga egalik qilish tizimi o‗z 
ichiga oladi. SHaxsiy investorlar nemis modelida ikkinchi yirik investorlar 
guruhini tashkil qilsa ham (nemis kompaniyalari umumiy Aksiyalarning taxminan 
16% iga egalik qiladi) ular Aksiyalarining ko‗p qismi taqdim etuvchiga sertifikati 
ko‗rinishiga ega bo‗lib, bu sertifikatlar ularning egalari topshirig‗iga ko‗ra, xususiy 
Aksiyadorlar Aksiyalarining juda katta qismi jamlangan banklar tomonidan 
boshqariladi. SHuning uchun, Germaniya kompaniyalarini erkin sotuvda bo‗lgan 
Aksiyalarining juda katta ulushi (90%dan ortig‗i) tashkilot- investorlar tomonidan 
boshqariladi. (o‗zlari Aksiya egalari bo‗lmasa ham).
Nemis kompaniyalarining Aksiyadorlik kapitali yirik Aksiyadorlar qo‗lida 
kuchli darajada jamlangan. Natijada, amerikalik kasbdoshlariga nisbatan nemis 
mulkdorlari va ular kapitalini boshqaruvchi moliya institutlari o‗z kompaniyalari 
bilan ancha yaqin ish munosabatlarida bo‗ladilar. Oqibatda, ular mulkchilik 
huquqlaridan faol foydalanishdan va kompaniya faoliyati ustidan nazorat qilishga 
qatnashishdan ko‗proq darajada manfaatdordirlar. Boshqaruv organlari tuzilmalari 
va ular faoliyatini tashkil qilishning turli modellarini baholashda, har bir model 
o‗zining kuchli va zaif tomonlariga ega ekanligini tushunish muhimdir. Ushbu 
tizimlarning har biri ham samarali bo‗lishi mumkin, agar ular mos ravishdagi 
boshqaruvi bilan o‗zlari joylashgan ayni bir ijtimoiy tizimning huquqiy, madaniy 
va ijtimoiy - iqtisodiy mohiyatiga monand bo‗lsa. 
SHunday tizimni tanlash kerakki, mazkur tizim aynan O‗zbekiston uchun 
o‗ziga xos echimni ifodalashi va boshqa davlatlarda ishlatilayotgan modellarning 
shunchaki nusxasi bo‗lmasligi kerak. Boshqaruvga nozik yondashuvni qo‗llab - 
quvvatlash kerak bo‗lib, mos ravishdagi boshqaruv modeli nafaqat har bir 
kompaniyada turlicha bo‗ladi, balki ayni bir kompaniyaning turli yashash 
davrlarida ham o‗zgartirib boriladi. Ushbu fikr yangi texnologiyalar rivoji va 
iqtisodiyotning globallashuvini kompaniyalarning qayta tashkil qilinish sur‘atlari 
o‗sishiga va korporativ tuzilmalarning tubdan o‗zgarishlariga ta‘sirini inobatga 
olganda yanada to‗g‗riroq bo‗ladi. Kompaniyalar o‗z holatiga eng mos keladigan, 
biroq investorlar tomonidan samarali qaror qabul qilinishiga olib boradigan va 

---

71 
axborotlarning muvofiq oshkora qilinishini ta‘minlaydigan samarali tamoyillar 
asosida qurilgan korporativ amaliyotni qabul qilish mas‘uliyatini o‗z zimmalariga
olishlari kerak.