O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent moliya instituti “moliya” kafedrasi

 
 
 
 

---

184 
 
14-MAVZU: MOLIYA VA INVESTITSION PORTFELNI 
SHAKLLANTIRISH 
Raja: 
1.Investitsion loyihalar portfelining mazmuni va mohiyati 
2.Investitsiyada riskini o‘lchash va qarorlarni qabul qilish 
 
1.Investitsion loyihalar portfelining mazmuni va mohiyati 
«Investitsiya» keng qamrovli tushuncha. «Investitsiya – bu imkoniyat 
darajasida istiqbolda ko‘p va samarali iste’mol qilish maqsadida ertangi kun uchun 
asrab qo‘yiladigan mablag‘dir». «Investitsiya – bu kapitalni samarali joylashtirish 
usullaridan biri bo‘lib, u kapital qiymatini inflyatsiya darajasidan asrash yoki 
kapitalni o‘sishini va daromadning oshirishga qaratilgan jarayondir» 
“Investitsiya – Investorlar ixtiyoridagi kapital qo‘yilmalarni qurilishga, 
ishlab chiqarish qurollari yoki qimmatli qog‘ozlar: aksiya, obligatsiya va 
hakozalarni xarid qilishga yo‘naltiradi. 
Investitsiya resurslari iqtisodiy tuzilishiga qarab, shartli uchta turga
ajratiladi: 
•
to‘g‘ri (real) - kapitalni shakllantiruvchi investitsiya; 
•
portfel (moliyaviy) - investitsiya; 
•
intellektual (aqliy) - nomoddiy investitsiyalar. 
To‘g‘ri (real) investitsiyalar - muayyan xo‘jalik sub’ektini boshqarishga, 
ishtirok etish huquqini olish va foyda chiqarish maqsadida ustav kapitaliga 
mablag‘ kiritishdir.
Portfel (moliyaviy) investitsiyalar – pul resurslari, qimmatli qog‘ozlar va 
boshqa aktivlarni fond bozorida sotish, xarid qilish va qayta sotish operatsiyalari 
hisobiga vujudga keladi.
Investorlar boshqa firmalarning oddiy aksiyalari va boshqa qimmatli 
qog‘ozlari hamda qarz huquqlarini xarid qilib olish orqali ularning boshqaruv 
tizimida bevosita va bilvosita qatnashishi mumkin.
Portfel (moliyaviy) investitsiyalarda 
Mulkiy huquqlar - Iqtisodiy o‘zaro munosabatlar sub’ektlari mol-mulkka, 
tovar-moddiy boyliklarga, pul mablag‘lariga da’vogarlik qilish mumkin bo‘lgan 
huquqlardir. 

---

185 
Nomulkiy huquqlar - aksiyadorning (investorning) kompaniyaning umumiy 
yig‘ilishida ovoz berish, emitentning faoliyati haqida axborot berilishini talab 
qilish huquqidir . 
Intellektual (aqliy) nomoddiy investitsiyalar - tarkibiga patentlar, 
litsenziyalar, Nou-Xau, kadrlarni tayyorlash va qayta tayyorlash, tajriba-
konstruktorlik hamda ilmiy tadqiqot izlanishlari xarajatlari kiradi. 

Aqlli (Smart) investitsiya qarorlari aqlli moliyalashtirish qarorlariga nisbatan 
ko‘proq pul keltiradi 

Aqlli investitsiya xarajatiga nisbatan yuqori foyda keltiradi: ular musbat 
NPVga ega bo‘lishadilar 

Loyihalar ba’zida pul oqimlarini prognozlashtirishda qo‘yilgan xatolar 
tufayli ijobiy NPV ga ega bo‘lib ko‘rinishadi.