O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent moliya instituti “moliya” kafedrasi

Ichki daromadlilik stavkasi (IRR)
• IRR = loyihaning NPV darajasi nolga teng bo‘lgan diskontlash stavkasi. 
• Ko‘rsatkich kiruvchi va chiquvchi pul oqimlari loyihaning hayotiy siklining 
turli paytlarida yuzaga kelishi mumkinligini hisobga olgan holda foizlarda 
ifodalangan investitsiyalardan o‘rtacha foydani aks ettiradi. 

---

182 
• Qaror qabul qilish qoidasi: IRR kapital qiymatidan yuqori bo‘lgan loyihalar 
qabul qilinadi; IRR qanchalik yuqori bo‘lsa, loyiha shunchalik jozibador bo‘ladi. 
• Ushbu ko‘rsatkich, odatda, aniq hisoblanmaydi; bunda sinov va xatolar 
usulini qo‘llash lozim. 
•IRR bo‘yicha xulosalar: 
• Bu usul aksiyadorlar farovonligini oshirish vazifasi bilan bevosita bog‘liq 
emas. U, odatda, NPV bilan bir xil natija beradi, lekin turli ko‘lamdagi 
raqobatlashuvchi loyihalar mavjud bo‘lgan vaziyatda u odamni chalkashtirishi 
mumkin; 
• usul pul oqimlarining vaqt jihatini hisobga oladi; 
• usul barcha muhim ma’lumotlarni hisobga olish imkonini beradi; 
• Har doim ham amaliyotda qo‘llash mumkin bo‘lgan aniq natijalarni 
bermaydi:
• ko‘pincha loyihaning hayot sikli davomida moliyalashtirishga xarajatlar 
o‘zgarishiga dosh berolmaydi; 
• nostandart pul oqimlari kuzatilganda, to‘plam yoki IRR mavjud emasligi 
muammosi yuzaga keladi; 
• NPV usulidan ortda qoladi. 
Qoplash davri (PBP) 
• PBP = boshlang‘ich investitsiyadan chiquvchi pul oqimlari kiruvchi pul 
oqimi hisobiga o‘zini qoplashi uchun talab qilingan vaqt davri. 
• Qaror qabul qilish qoidasi: PBPsi belgilangan maksimal muddatdan 
oshmaydigan loyihalar qabul qilinadi; PBP qanchalik qisqa bo‘lsa, loyiha shuncha 
jozibali bo‘ladi. 
• Diskontlangan PBPni olish uchun diskontlangan kelgusi kiruvchi oqimlarni 
qo‘llash yo‘li bilan biroz yaxshilanishi mumkin. 
• PBP bo‘yicha xulosalar: 
• Usul bank aksiyadorlarining farovonligi bilan bog‘liq emas; qoplash sanasi 
kelgandan so‘ng kiruvchi pul oqimlarini e’tiborsiz qoldiradi. 
• Usulning “diskontlanmagan” varianti pul oqimlarining vaqt jihatini yaxshi 
hisobga olmaydi. 
• Muhim ma’lumotlarning salmoqli miqdorini e’tiborsiz qoldiradi. 
• Usul har doim aniq natijalar bermaydi va amaliyotda qo‘llash uchun noqulay 
bo‘lishi mumkin. 
• NPVdan sezilarli darajada ortda qoladi, ammo tushunish oson va 
likvidlilikni baholash imkonini beradi, bu uning keng qo‘llanilishiga olib kelishi 
mumkin.