O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent moliya instituti “moliya” kafedrasi

 
Bahs-munozara va nazorat uchun savollar 
• Xo'jalik yurituvchi sub’ektlarni tarkibiy jihatdan qayta qurish deganda nimalar 
tushuniladi va u nimalarni taqozo etadi? 
• Ishlab chiqarishni tarkibiy jihatdan qayta qurish nimalar bilan uzviy bog'liq? 
• Iqtisodiyotning ijtimoiy yo'naltirilganligiga javob beruvchi ishlab chiqarishning 

---

152 
tarkibiy tuzilmasini takomillashtirish uchun, eng avvalo nimalarni amalga 
oshirmoq lozim?
• Xo'jalik yurituvchi suyu’ektning innovatsion-investitsion strategiyasi deganda 
nimalar tushuniladi? 
• Qattiq pul va moliya-kredit siyosatining hayotga tadbiq etilishi sifat jihatidan 
iqtisodiy o'sishga o'tishning, faol tuzilmaviy qayta qurishning va ishlab chiqarish 
taraqqiyotining investitsion jihatdan ta’minlashning mustahkam yo'nalishi bo'la 
oladimi? 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

153 
 
13-mavzu. INVESTITSIYALARNI BAHOLASH USULLARI 
 
Reja: 
13.1. Sof keltirilgan qiymat; 
13.2.
Ichki daromadlilik stavkasi; 
13.3.
Qoplash davri; 
13.4.
Investitsiyalarni baholash usullaridan foydalanish amaliyoti. 
 
13.1. Sof keltirilgan qiymat 
 
Qaror qabul qilish uchun asoslar 
Kompaniyalar tomonidan qabul qilinayotgan investitsiyaviy qarorlarning 
muhimligini hisobga olib, taxmin qilish mumkinki, menejerlar yuzaga kelayotgan 
investitsiyaviy imkoniyatlarni baholashning mantiqiy va amaliy protsedurasiga 
muhtoj 
sanaladi. 
Mazkur 
protsedura 
aksiyadorlar 
farovonligini 
maksimallashtirishga ko‘maklashishi lozim. Shu bilan birga, yakuniy qaror qabul 
qilishda boshqa maqsadlar ham nazarda tutilishi mumkin. 
Biz ikkinchi bobda agar zayomlar va kreditlar, shuningdek, kompaniyalar va 
xususiy shaxslar uchun foiz stavkalari bir xil bo‘lsa, u holda muayyan vaqt davrida 
alohida olingan ixtiyoriy aksiyadorlik kompaniyasining xarid imkoniyatini 
oshiruvchi kompaniya tomonidan amalga oshirilayotgan investitsiyaviy loyiha 
boshqa har qanday vaqt davrida qolgan aksiyadorlarning xarid qobiliyatini ham 
oshiradi. (2-bobning 2.2-misolida uchta aksiyador pullarni turli vaqt davrida sarf 
qilmoqchi bo‘lganligiga qaramay, X loyihani qabul qilishdan ularning barchasi 
foyda olganligini eslatib o‘tamiz.) 
Shunday qilib, taxmin qilish mumkinki, bizning baholash protseduramiz 
hozir, bir yil keyin yoki vaqtning boshqa istalgan davrida erishilgan farovonlikka 
qaratilishi ahamiyatga ega emas. Agar mazkur loyihaning amalga oshirilishi joriy 
farovonlikni yaxshilasa, unda kelgusidagi farovonlik ham yaxshilanadi; joriy 
farovonlikni yuqori darajada yaxshilagan jarayon kelgusi farovonlikni ham yuqori 
darajada yaxshilaydi. O‘z navbatida, loyihani qabul qilish yoki uni rad etish uchun 
va ularni jozibadorlik jihatiga qarab tartiblashtirish uchun barqarorlik ta’minlangan 
holatda farovonlikka bo‘lgan ta’sir vaqtining qaysi davriga nisbatan baholanishi 
ahamiyatga ega emas. 
Biz qarorlarni aniq, “joriy” davrda qabul qilishimiz sababli loyihani joriy 
farovonlikka bo‘lgan ta’sirini ko‘rib chiqish mantiqliroq ko‘rinadi. Aynan shunday 
yondashuv amaliyotda qo‘llaniladi. 

---

154