O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent moliya instituti “moliya” kafedrasi

21-mavzu. Xo’jalik yurituvchi subyektlarning moliyaviy resurslari 
XYuSlarning moliyaviy resurslari va kapitali. XYuSlarning moliyaviy 
resurslari ular resurslarining bir qismi. Tijoriy XYuSlar moliyaviy resurslarining 
dastlabki (birlamchi holda) shakllantirilishi va ularning shakllari. Tushum va uning 
tarkibiy qismlari. Yalpi daromad. Amortizatsiya ajratmalari. Foyda. Foyda massasi 
va normasi. Amal (harakat)dagi tijoriy XYuSlar moliyaviy resurslarining 
shakllanish manbalariga ko’ra turlari.
XYuS moliyaviy resurslaridan foydalanish samaradorligi. Uni hisoblash 
formulasi. Pul (P) go’yo to’g’ridan-to’g’ri puldan (P) qilinganda moliyaviy 
samaradorlikni aniqlash formulasi. Bevosita moliyaviy operatsiyalarni amalga 
oshirish natijasida XYuS tomonidan olingan daromad tarkibi. XYuSning iqtisodiy 
rentabelligi (biznesning rentabelligi) ko’rsatkichi va uni aniqlash tartibi. XYuS 
moliyaviy 
resurslaridan 
foydalanish 
samaradorligini 
tahlil 
qilishda 
foydalaniladigan ko’rsatkichlar.
 
22-mavzu. Asosiy va aylanma kapital doiraviy aylanishning
moliyaviy aspekt (jihat)lari 
Asosiy kapital doiraviy aylanishining mohiyati, tarkibiy tuzilmasi va 
samaradorligi. Mehnat va mahsulotni yaratish jarayonida asosiy kapitalning 
namoyon bo’lish shakllari. Asosiy kapitalning doiraviy aylanishi va unga tegishli 
bo’lgan qiymatning uch funktsional shakllari. Iqtisodiy mo’ljallanganligiga ko’ra 
asosiy fondlarning tarkibi. Asosiy ishlab chiqarish fondlari. Asosiy ishlab chiqarish 
fondlarining tarkibiy tuzilmasi. Amortizatsiya ajratmalarini hisoblashning asosiy 
metodlari va ularning o’ziga xos bo’lgan xususiyatlari. Asosiy fondlarni 
shakllantirish uchun jalb qilinadigan pul mablag’larining manbalari.
Asosiy kapitalning doiraviy aylanishi jarayonida ishtirok etadigan moliyaviy 
resurslardan 
foydalanishning 
samaradorligi. 
Asosiy 
kapitaldan 
samarali 
foydalanishni baholashda XYuS moliya-xo’jalik faoliyatining natijaliligini ochib 
beruvchi umumiy moliyaviy-iqtisodiy ko’rsatkichlar. Ishlab chiqarishning umumiy 
rentabelligi ko’rsatkichi. Fond qaytimi va fond sig’imi ko’rsatkichlari.
Aylanma kapital: mazmuni, tarkibiy tuzilmasi va foydalanish samaradorligi. 
Aylanma kapitalning bir necha asosiy guruhlarga klassifikatsiya qilinishi. Aylanma 
kapitalning funktsiyalari va ularni amalga oshirish shakllari. Aylanma kapitalning 
tarkibiy 
tuzilmasi. 
Aylanma 
kapitalning 
foydalanish 
samaradorligini 
xarakterlovchi umumlashtiruvchi ko’rsatkichlar. Sof aylanma kapital. Bozor 
iqtisodiyoti sharoitida aylanma kapitaldan foydalanishning samaradorligiga ta’sir 
etuvchi omillar.
 

---

328