95
ibtidosidan hozirgi rivolangan, axborotlar tezkorligi avj olayotgan zamonamizgacha
olis taraqqiyot yo‘lini bosib o‘tdi.
Odam jamiyatda, ya‘ni birgalikda
yashashi natijasida, fikr-mulohaza almashinuviga
ehtiyoj sababidan va nutqi borligidan tilini yaratdi. Til shuning uchun ham jamiyatga
tegishli va millatning asosiy belgisi hisoblanadi. Bobolarimiz
yaratgan milliy tilimiz,
go‘zal va betakror o‘zbek tilimiz asrlar davomida turkiy til (eng qadimgi, qadimgi,
eski turkiy til kabi), eski o‘zbek tili, chig‘atoy tili kabi nomlar bilan ham yuritilgan.
Tilimizdagi tushunhalar nutq shaklida namoyon bo‘ladi. Ya‘ni til-umumumiylik,
nutq esa xususiylik kasb etadi. Nutqning og‘zaki va yozma ko‘rinishlari mavjud.
Yozma nutqni yozuv orqali shakllantiramiz.Tilimiz tarixiga hamohang tarzda
yozuvimiz ham tarix zarvaraqlarida turlicha yozuv turlari iste‘molda bo‘lganligini
ko‘rsatadi. Bu yozuvlar- O‘rxun-Enasoy yozuvlari, arab yozuvi asosidagi eski o‘zbek
yozuvi, lotin grafikasi asosidagi o‘zbek yozuvi, rus- kirill yozuviga asoslangan o‘zbek
yozuvi, lotin yozuviga asoslangan yangi o‘zbek alifbosi kabilar.
Yozuv- tildagi fikr- mulohazalarni tarixga muhrlovchi vosita desak, xato
bo‘lmaydi.Yozuv – hujjatchilik asosi. Hujjatchilik, ish yuritishda uslub me‘yori, imlo
me‘yorlari bilan uyg‘unlashgan holda
yuzaga chiqishi xodimning, nafaqat, nutqiy
savodxonligi, balki hujjatchilik va ish yuritishda yuqori malaka egasi ekanligini ham
ko‘rsatadi.
Biz uchun muqaddas va yagona o‘zbek tilimiz hujjatchiligi, deyarli, barcha
davrlarda
davlat ishlari yuritilishining negizi bo‘lib, faqat turkiy(o‘zbek ) tilida ekanligi
tilimizning yuqori nufuzidan dalolat bergan. Buyuk tilshunos olim sifatida Mir Alisher
Navoiy o‘zining ―Muhokamat ul-lug‘atayn‖ asarida o‘zbek tilining forsiy tildan
96
ustunligini isbotladi va butun dunyoga ona tiliga qanday e‘zozli munosabatda bo‘lishni
o‘rgatdi.
Mahmudxo‘ja Behbudiyning ―Ikki emas, to‘rt til kerak ― maqolasida ―Turkistonda
qadimdan
uch til joriydur, - deb yozadi, arabiy til- din va madrasa uchun, forsiy til –
adabiyot uchun, turkiy yil esa amir va xonlarning amr, farmoyish va nomalari uchun
benihoya zarur‖ hisoblangan. Milliy madaniyatimiz va tilimiz jonkuyari M. Behbudiy
bu maqolasining zaminida turkiy til(o‘zbek tili)ni mukammal bilish va o‘zbek tiliga
qarindosh tillar hisoblangan turkiy tillardan zamona rivoji uchun ko‘proq
bilimlar
olish imkoniyati targ‘ib qiladi.
Bugun tilimizni qaytarzda e‘zozlab, uning rivojiga qanday hissa qo‘shmoqdamiz?!..
Tilimiz mavqeyini mustahkamlaydigan Qonunlarimiz yetarli. Konstitutsiyamiz,
O‘zbekiston Respublikasining Davlat tili haqidagi Qonuni, Respublikamiz Vazirlar
Mahkamasi tomonidan tasdiqlangan Imlo qoidalari...
Do'stlaringiz bilan baham: