1 Mavzu; Maktabgacha ta’limda metodika fanlarini o’qitish jarayoni yaxlit tizim sifatida. Mavzu rejasi

-O‘qitish va o‘qish
ma’lum me’yoriy talablar asosida bir-biriga kirishib, 
uchinchi bir faoliyatni-ta’limni yuzaga keltiradi. O‘qituvchi faolligi o‘quvchilar 
faolligiga olib- keladi, o‘qituvchi faoliyatidagi izchillik bolalar faoliyatidagi 
izchillikni ta’minlaydi.O‘qituvchi faoliyatidagi xilma-xillik, vositalarning rang-
barangligi, ta’limning turli metodlaridan foydalanish bolalar faoliyatining samarador 
kechishiga sabab bo‘ladi. O‘qitish va o‘qish faoliyatlari jarayonida rioya qilinadigan 
normativ talablarga ta’lim q o i d a l a r i deb aytiladi. 
Texnologiya tushunchasiga ta’rif beramiz; 
-Texnologiya – biror ishda, mahoratda, san’atda qo‘llaniladigan usullar, yo‘llar 
yig‘indisi. 
-Texnologiya - ishlov berish, ahvolni o‘zgartirish san’ati, mahorati, qobiliyati, 
metodlar yig‘indisidir. 
-Pedagogik texnologiya- texnika resurslarini odamlar va ularning o‘zaro ta’sirini 
xisobga olgan xolda ta’lim shakllarini optimallashtirish vazifasini qo‘yuvchi o‘qitish 
va bilimlarni o‘zlashtirishning hamma jarayonlarini yaratish va qo‘llash hamda 
aniqlashning tizimli metodi. ( YUNESKO) 
PEDAGOGIK TEXNOLOGIYA VA METODIKA ORASIDA 
GIAYRIM FARQLIAR 
 
Hozirgi kunda pedagogik texnologiya haqidagi aniq tushuncha va 
tasavvurlar birmuncha kamligi tufayli, uni xususiy metodikalar bilan deyarli 
tenglashtirish hollari uchraydi. Aslida esa ular orasida jiddiy farqlar mavjud bulib, 
quyida ular haqida qisqacha bayon qilinadi.
Metodika—biror ishni maqsadga muvofiq o’tkazish metodlari, yo‘llari 
majmui. U alohida metodikalarga ajraladi. Pedagogika fani ma’lum o‘quv fanlarini 
o‘qitish qonuniyatlarini tadqiq qiladi. Masalan, tillar metodikasi, arifmetika 
metodikasi va shu kabilar. Metodikaning pedagogik texnologiyadan farqini 
tushunish va amalda har ikkisidan unumli foydalana bilish talab qilinadi. 
Ular orasidagi farqlar quyidagi jadvalda keltirilgan
– 1-jadval 
 
Asosiy 
tushunchalar
 
Metodika 
Pedagogik texnologiya 

---

Ta’riflar 
Metodika 
— 
ma’lumo‘quvfaninio‘qitish 
hamda 
tarbiyaviy 
ishlar 
qonuniyatlarini tadqiq qiladi
 
Pedagogik 
texnologiya 
— 
insonga 
oldindan 
belgilangan 
maqsad bo‘yicha ta’lim-tarbiyaviy 
ta’sir o‘tkazish faoliyatidan iborat
 
Maqsad 
Alohida o‘quv fanlarini 
o‘qitish hamda tarbiyaviy 
ishlarning sifatli bo’lishini 
ta’minlash
 
Komil insonni shakllantirish 
Qo’llash 
miqyosi 
Xususiy fanlarni o‘qitishda 
hamda tarbiyaviy ishlarda
 
Butun ta’lim –tarbiya jarayonida
 
Vositalar 
Alohida o‘quv fanlarini 
o‘qitishda hamda tarbiyaviy 
ishlarda 
qo’llaniladigan 
vositalar
 
Barcha 
ta’lim-tarbiyaviy 
vositalar, xususiy metodikalarda
 
Pedagogik 
jarayon 
Ta’lim-tarbiya metodikasi 
asosida 
ijodkor 
o‘qituvchilarning 
ilg’or 
tajribalariga 
tayanib 
rivojlanadi.Xususiy tajribalar 
asosida boyitib boriladi. 
Bir 
muallifning 
ilg’or 
pedagogik tajribasini hamma 
pedagoglar 
ham 
qo’llay 
olmaydilar.Bunda natijalar 
har 
kimda 
har 
xil 
bo‘ladi.Pedagogik 
texnologiyaning 
tarkibiy 
qismi hisoblanadi
 
Ta’lim va tarbiya texnologiyasi 
asosida.Ta’lim menejmenti va 
marketingi asosida.Ta’lim-tarbiya 
sohasidagi yangi ilg’or tajribalarni 
umumlashtiruvchi qoidalar asosida 
rivojlanib 
boradi 
Yetarli 
tayyorgarlikka 
ega 
mutaxassislar 
tomonidan 
qo’llanganda o‘zaro o’xshash 
natijalar olinishi ta’minlanadi.
 
Natija 
kafolati 
Oldindan 
belgilangan 
maqsadga har bir o‘qituvchi 
o‘zimkoniyatlariga muvofiq 
turli darajada erishadi. Shu 
sababli talab darajasidagina 
kafolatlanmaydi. 
Asosan 
ijodkor 
o‘qituvchilargina 
yaxshi natijaga erishadilar.
 
Oldindan belgilangan maqsadga 
erishish kafolati bor
 
Kelib 
chiqishi 
Ta’lim-tarbiyaning 
turli 
xususiy masalalarini xal 
qilish zarurati natijasida kelib 
chiqqan
 
Xususiy 
metodikalarning 
rivojlanishi 
natijasida 
kelib chiqqan
 
 
Ushbu farqlar yuzasidan quyidagi fikrni eslash mumkin 
“Aslida zamonaviy ta’lim metodlari qiziquvchanlikni hozircha batamom 
burib tashlamagani deyarli mo’jiza, chunki bu nozik nihol (ya’ni, qiziquvchanlik) 

---

rag’batlantirish bilan bir qatorda, engavvalo, erkinlikni talabqiladi, yo‘qsa, u 
shaksiz, mahv bo‘ladi“ (
A
. 
Eynshteyn). 
Bu yerda ta’lim metodlari qiziquvchanlikka yetarlicha erkinlik bera 
olmasligi 
nazarda 
tutilmoqda. 
Pedagogik 
texnologiya 
esa 
bolaning 
qiziquvchanligini har tomonlama rivojlantirishga qaratilgan. Pedagogik texnologiya 
tushunchasi xususiy fanlar va mahalliy darajalardagi o‘qitish metodikalari 
tushunchasi bilan mos keladigan hollar xususiy darajadagi pedagogik 
texnologiyalarga tegishli. Ular orasida faqat asosiy e’tiborni nimaga qaratilishida 
farqlar mavjud.Texnologiyalarda ko’proq protsessual, miqdoriy va hisob- kitob 
komponentlari ifodalansa, metodikalarda maqsad,mazmun, sifat va variantli 
yo’naltiruvchi tomonlari ko’proq ifodalanadi. Texnologiya metodikalardan o‘zining 
qayta tiklanuvchanligi, natijalarining turg’unligi, ko’plab „agar“lar (agar o‘qituvchi 
iste’dodli bo‘lsa, agar bolalar qobiliyatli bo‘lsa, agar yaxshi ota-onalar bo‘lsa...) 
yo‘qligi bilan farq qiladi.Ya’ni, texnologiya tegishli tayyorgarlikka ega bo‘lgan 
hamma mutaxassislar tomonidan qayta tiklash va qo’llash mumkinligi bilan juda 
ham individual bo‘lgan metoddan farqqiladi. 
Metod
— biror harakatni amalga oshirish yo‘li, usuli yoki ko’rinishidan 
iborat.Bunda harakatni amalga oshirish yo‘li deb, bajarilishi talab qilinayotgan 
faoliyat uchun qo’llash mumkin bo‘lgan bir nechta yo‘ldan oldindan ko‘zda tutilgan 
maqsadga muvofiq ravishda tanlangan yo‘lga aytiladi. Masalan, savod o’rgatish 
yo‘llari: oilada o’rgatish, maktabda o’rgatish, bog’chada o’rgatish,o‘qituvchi 
yordamida o’rgatish, kitoblar, kompyuter, ko’rgazma qurollar va boshqalar 
vositasida o’rgatish. Shunga o’xshash sanoqni, arifmetikalarni o’rgatishda ham 
yuqoridagiga o’xshash yo‘llardan foydalanish mumkin. Shu yo‘llardan foydalanib 
xarakatni amalga oshirishda turli usullar qo’llaniladi. 
Xarakatni amalga oshirish usuli deb- tanlangan ma’lum yo‘ldan foydalangan 
holda oldindan ko‘zda tutilgan maqsadga erishish uchun qo’llanadigan harakat 
usullariga aytiladi. Bular, oilada, bog’chada, maktabda savod o’rgatishni amalga 
oshirishda o‘qituvchining, tarbiyachining qo’llaydigan ish usullarini; kompyuter, 
kitob va boshqa ta’lim-tarbiya vositalarini belgilangan maqsadga muvofiq qo’llash 
usullarini anglatadi. Har bir yo‘l ham o‘ziga xos usullarni qo’llashni nazarda 
tutadi.Demak, har bir harakat ma’lum yo‘l bilan va shunga muvofiq usulda amalga 
oshiriladi.Biror harakatni amalga oshirish