N. B. D ilm u r o d o V, M. G. Karimov, Z. F. Norm uradova «hayvonlar morfologiyasi»

©2001
60

---

♦ Qon
Organizmda transport, trofik, himoya. gemostatik va boshqa 
bir qator vazifalarni bajarib, limfa suyuqligi bilan birgalikda 
organizmning ichki muhiti asosini tashkil qiladi.
I. 
A. Kassirskiy iborasi bilan aytganda, «Qon organizmning 
ko'zgusi bo'lib, unda organ va to'qimalarda kechadigan o‘zgarishlar 
o'z aksini topadi».
Qon 2 qismdan: plazma (hujayraaro suyuq modda) va shaklli 
elementlardan iborat.
Qon — organizmnig ichki m uhit to'qim asi tarkibi nisbiy 
turg'unlikka ega bolgan trofik, himoya va tayanch vazifalarni 
bajaruvehi elemenlar yig'indisiga aytiladi.
Qon plazmasi — rangsiz, tiniq suyuqlik b olib, 90—92% suvdan 
va 8—10% quruq moddadan tashkil topgan. Quruq moddaning 5, 
5—8% oqsilllardan 2, 5—3% boshqa organik va neorganik 
moddalardan iboratdir. Qon oqsillarining eng rnuhimlari bolib, 
albumin, globulin va fibrinogenlar hisoblanadi. Oqsillardan tashqari 
plazma tarkibida yog' karbonsuvlar, modda almashinuv mah- 
sulotlari — mochevina, kreatinin, mineral moddalardan — temir, 
kaliy, kalsiy fosfor, mis va boshqalar boladilar.
Qonning shaklli elementlariga qizil qon tanachalari — eritrotsit- 
lar, 
oq qon tanachalari — leykositlar va qon plastinkalari-trombo- 
sitlar 
kiradi 
(18-rasm).
Erltrositlar 
odamda va sut emizuvchilarda yuqori darajada 
differensiallashgan yadrosiz hujayra elementlardir. Eritrositlar 
qonning 
eng ko'p sonli hujayralari hisoblanib, 1 mm3 qonda o'rta- 
cha 
4—5 mlngacha boladilar. Eritrositiaming soni yoshga va orga­
nizmning 
fiziologik holatiga qarab o'zgarishi mumkin.
Eritrositlar sonining ortishiga eritrotsitoz (polisetimiya), ka- 
mayishiga 
eritropeniya (oligomiya, anemiya) deyiladi. Qonda