Мавзу;Маъмурий хукукниннг асосий тушунчалари

Layoqatni  qo’llashda  kelib  chiqadigan  mehnat  munosabatlari  mehnat 

huquqi predmeti bo’lib maydonga chiqadi. Unga quyidagilar kiradi: 

 

- 

xodim va ish beruvchi o’rtasidagi munosabatlar; 

- 

mehnat  jamoasi  manfatlarini  ifodalovchi  kasaba  uyushmasi  organi 

xodimlarning  mehnat  sharoitlari,  turmushi  va  dam  olishni  yaxshilash  yuzasidan 

korxona ro’yobga keladigan tashkiliy boshqaruv munosabatlar; 

- 

 ishchi kuchlarni qayta taqsimlash bu yilga munosabatlar; 

- 

mehnat  nizomlarini  hal  ètishda  vujudga  keladigan  protsessual 

munosabatlar. 

Mehnat huquqi usuli. Mehnatning boshqa xar qanday tarmog’i singari mehnat 

huquqi  ham  faqat  o’zigagina  xos  bo’lgan  o’z  usuliga  èga.  Ma’lumki 

usulninigmazmuni-munosabatlar  qanday  usullar  bilan  muvofiqlashtiradi  yoki 

boshqariladi-degan  savolga  javobda  o’z  ifodasini  topadi.  Ushbu  usulning  asosiy 

xususiyatlari quyidagicha namoyon bo’lishi mumkin: 

1. 

Fuqorolarni 

ijtimoiy 

ishlab 

chiqarishga 

jalb 

ètish  direktiv 

ko’rsatmayordamida  èmas,  balki  èrkin  manfaatdorlik  asosida,  ya’ni  mehnat 

munosabatlari  ishtirokchilariga  shartnomaviy  èrkinlikni  berish  orqali  amalga 

oshiriladi.  Mehnat  munosabatlarinig  ixtiyoriyva  shartnomaviy  motsiyasining  37-

moddasida mustaxkamlar qo’yilgan. 

2. 

Taraflarning  yuridik  tengligi  fuqarolik-xuquqiy  munosabatlar  kabi 

mehnat munosabatlariga ham xosdir. 

3. 

Mehnat  xuquqi  markazlashgan  va  loqal  boshqaruvning  qo’shib  olib 

borilishi bilan ajralib turadi. Loqal xujjatlarida taraflar kelishuviga binoan ish kuni 

tartibi  belgilanadi,  dam  olish  vaqti  aniqlanadi,  ta’tillar  grafigi  hamda  xodimlar 

mehnat  sharoiti  batafsil  ipdan-ignasigacha  tartibga  soluvchi  boshqa  masalalar 

kelishiladi. Lekin bunda loqal xujjatlar normalari respublika qonun xujjatlariga zid 

bo’lmasligi muhimdir. 

4. 

Mehnat  shartnomalari  taraflarining  majburiyatlarni  bajarish  vositasi 

sifatida qo’llanadigan sanktsiyalar mohiyati. Sanktsiyalarni qo’llanish va xodimlar 

xuquqlarini  ximoya  qilish  suddan  tashqari  tartibda  amalga  oshirirladi.  Xodimni 

ishga  qayta  tiklash  bilan  bog’liq  masalalar  bundan  mustasno.  Mehnat  xuquqi 

bo’yicha javobgarlik choralari moddiy, intizomiy xarakterga èga bo’ladi. 

Mehnat  xuquqi  manbalari.  O’zbekiston  Respublikasi  Mehnat  kodeksining  1-

moddasiga  muvofiq  “O’zbekiston  Respublikasida  mehnatga  oid  munosabatlar, 

mehnat  to’g’risidagi  qonun  xujjatlari,  jamoa  kelishuvlari,  shuningdek  jamoa 

shartnomalari va boshqa lokal normativ xujjatlar bilan tartibga solinadi”.