7-Мавзу: шахснинг билиш жараёнлари: сезги, диқҚАТ, идрок, хотира, тафаккур, нутқ, хаёл

 
Паранормал (
Ғайритабиий) Идрок мавжудми? 
айритабиий Идрок - бу ички сезгилардан ажралган
ҳолатда
телепатия (фикран сўзлашиш), Клеяренс ( нормал
ҳолатдаги
сезги органлари билан сезиб бўлмайдиган сезиш
қобилияти) 
ҳамда келажакни олдиндан кўра олишни идрок қила олиш
қобилиятининг баҳсли тасдиғи ҳисобланади. 
Парапсихология - бу одатдаги во
қеа ҳодисаларни ғайритабиий сезувчи
идрок
ҳамда ғайритабиий ақлий истеъдодни ўз ичига қамраб олган
ҳолатда изланишлар олиб боради. 
Ҳаракат ва вақтни идрок этиш 
Одамнинг йўналиш ҳаракати биз қилаѐтган ҳаракатга алоқадор бўлади. 
Биз ҳаракат қилган пайтимиз ҳаракатсиз бўлган объектлар ҳам 
ҳаракатланаѐтгандек бўлади. Масалан, автобусда 
кетаѐтган 
пайтимиз 
уйлар 
ҳам 
ҳаракатланаѐтгандай бўлади. Ёки биз олд 
тарафга ҳаракатланаѐтган бўлсак олдимиздаги 
объектлар биздан узоқлашиб бораѐтгандей 
ҳаракатланади.
Биз ҳаракатни қандай идрок қиламиз? 
Ҳаракатни 
идрок 
қилиниши
- 
объектларниг фазода эгаллаган ҳолати ўзгаришини акс эттиришдир. 
Ҳаракатни идрок этилиши ҳаѐтий муҳим аҳамиятга эга.
Фараз қилинг сиз дунѐнинг рангини, тузилиши ва чуқурлигини идрок 
қиляпсизу аммо унинг ҳаракатини идрок қила олмаяпсиз. Сизда нафақат 
велосипед ҳайдашда, машина ҳайдашда қолаверса, ѐзиш ва юришда ҳам 
муаммо бўлади. 
Сиз муайян объектларни катта ва кичиклигига қараб ҳисоб китоб 
қиласиз, аммо сиз ҳаракатларни идрок қилишда муаммоларга дуч келасиз. 
Катта объектлар, мисол учун поезд кичикроқ объектга нисбатан секин 
ҳаракат қилади. Аксинча, машиналар эса бир хил тезликда ҳаракатланади
(балки аэропортда сиз тез учар катта самолѐтни кичикроқ самолѐтга нисбатан 
секинроқ қўнаѐтганини кузатгандирсиз). Учиб келаѐтган юмшоқ тўпни илиб 
олиш учун крикет ўйинчилари тўп йўлига чиқиб илиб олиш ҳаракатида 
Ғ 

---

2 
бўлишади. Бу вазифани бажариш учун улар кутилмаган қоидаларга ҳам 
бўйсунишади. Бу жараѐнни тушунтириш ва изоҳлаш бироз мушкул аммо бу 
жараѐнни ҳис қилиш мумкин. Шунингдек мия давомли ва ҳаракатли
тасаввурларни ҳам идрок этади.
Ҳайвонлар учун ҳаракат қилувчи объектлар хавф-хатар ѐки озиқланиш 
имконияти пайдо бўлиши ҳақида сигнал вазифасини ўтайди ва шунга жавоб 
беришга ундайди. (Масалан, бақа фақат ҳаракатланадиган ҳашаротларнигина 
ейди, баъзи балиқлар маълум ҳаракатлардан- тўлқиндан қочади, ҳуркийди ва 
ҳоказо). Ҳаракатни идрок этишда кўриш ва эшитиш, кинестезик 
анализаторлар асосий роль ўйнайди. Тезлик, тезланиш, ҳаракат йўналиши 
ҳаракатдаги объектнинг переметри ҳисобланади.
Ҳаракатланаѐтган объектнинг ҳаракатсизлиги, агар муайян вақт вазият 
бирлигини кўз билан идрок қилиш мумкин бўлмаса, ҳаракатни ўтган вақт 
бирлигида идрок қиламиз лекин бу ҳаракат натижасини идрок этиш бўлади. 
(Соат миллари силжишини бевосита кузатиб идрок қила олмасак ҳам бир 
неча вақтдан кейин унинг силжиганлигини вақт бирлигида идрок қиламиз)