1. shisha va shishakristall materiallar. Reja: Yaratilish ta’rixi

29- rasm. Yopishqoqlikning texnologik shkalasi 
Yuqorida keltirilgan ko’p sonli ma’lumotlar asosida yopishqoqlikning texnologik shkalasi 
yaratilgan (5-rasm). Bu shkala yopishqoqlikning temperaturaga oid qadamlari eritish, shakllash va 
termoishlovlarning temperatura rejimlarini aniqlash uchun dars bo’ladi. 
 

---

 
Qo’yida uch komponentli aralashma, jumladan sodali shixta SiO
2
+CaCO
3
+Na
2
CO
3 
ni 
1200°C gacha qizdirilishiga oid reastiyalar keltiriladi 

---

Jadval 12 
№ Jarayonlar nomi 
Temperatura,°
C 
1 
Gidroskopik suvning yo’qotilishi
100-120 
2 
CaCO
3
va Na
2
CO
3
ning qisman reakstiyaga kirishi va natriy-kalstiy karbanatning 
hosil bo’lishi:
CaCO
3
+ Na
2
CO
3
→CaNa
2
(CO
3
)
2
600 gacha 
3 
Natriy-kalstiy karbonatning birinchi qismini SO
2
hosil qilgan holda qisman 
parchalanishi va yangi silikatlar hosil qilishi:
CaNa
2
(CO
3
)
2
+2SiO
2 
→ 
Na
2
SiO
3
+CaSiO
3
+2CO
2
600-830 
4 
Sodaning ikkinchi qismini alfa-kvarst bilan birikishi: 
Na
2
CO
3
+SiO
2
→ Na
2
SiO
3
+CO
2
720-830 
5 
Sodaning uchinchi qismini natriy-kalstiy karbonat bilan evtektika hosil qilishi va 
erishi:
CaNa
2
(CO
3
)
2
-Na
2
CO
3
740-800 
6 
Natriy-kalstiy karbonat CaNa
2
(CO
3
)
2
qolgan qismini erishi
813 
7 
Soda Na
2
CO
3
ning qolgan to’rtinchi qismini erishi
855 
8 
Ohaktosh CaCO
3 
ning qolgan ikkinchi qismi dissostiastiyasi: CaCO3
CaO+SO
2
912 
9 
Natriy- kalstiy karbonatning ikkinchi qismini disso-stiastiyasi
CaNa
2
(CO
3
)
2
→ CaO+Na
2
O+2CO
2
960 
10 Kalstiy oksidining alfa-tridimit bilan birikib, kalstiy silikat hosil qilishi: 
CaO+SiO
2
→ CaSiO
3
1010 
11 Kalstiy silikat, boshqa modda va kvarst donachalarining suyuqlanishi
1010-1200 

---

8-rasm. Shisha materiallar klassifikastiyasi mavzusiga oid klaster diagrammasi.