«Молия» илмий журнали Ўзбекистон Республикаси Олий аттестация комис

2-расм
3
Маълумки, аҳолининг қариш даражасини баҳолаш бўйича бир қанча мезонлар 
мавжуд. Ушбу мезонлардан бирида аҳолининг қариш индекси 20 %дан камни 
ташкил этса, шу ҳудуд аҳолисининг кексайиш даражаси паст ҳисобланади. Агар 
қариш индекси 30 %дан ортса, шу ҳудуд аҳолиси юқори даражада кексаяётган 
ҳудудлар қаторидан ўрин олади [8]. 
Муайян ҳудудда аҳолининг кексайиши жараёнининг ривожланиш даражасини 
баҳолашда белгиланган ёш чегарасидан юқори ёшдаги аҳоли салмоғи кўрсаткичидан 
фойдаланилади. Мазкур кўрсаткичнинг ортиб бориши билан шу ҳудуд аҳолиси 
демографик нуқтаи назардан қари ҳисобланиши мумкин. Масалан, француз 
демографлари Жаклин Божё-Гарне ва Э.Россет демографик қариликни тўрт 
босқичга ажратишни таклиф қилган (2-жадвал)
 
[9]. 
3
Давлат статистика қўмитаси маълумотлари асосида муаллиф томонидан тузилган.

---

115
3/2022
Статистика иши
2-жадвал
Аҳоли қариш жараёнининг ривожланиш даражасига кўра 
 
кексалик таснифи
4
Босқич
Қариялар салмоғи 
(60 ёш ва ундан 
юқори), % ҳисобида
Қариш босқичлари ва аҳолининг кексайиш 
даражаси
i
8 дан кам
демографик ёш
ii
8 – 10
қариш бўсағасида
iii
10 – 12
ҳақиқий қариш
IV
12 ва ундан юқори демографик қари
12 – 14
демографик қариликнинг бошланғич босқичи
14 – 16
демографик қариликнинг ўртача босқичи
16 – 18
демографик қариликнинг баланд даражаси
18 ва ундан юқори демографик қариликнинг жуда баланд даражаси 
Босқич
Қариялар салмоғи 
(60 ёш ва ундан 
юқори эркаклар, 55 
ёш ва ундан юқори 
аёллар), % ҳисо
-
бида
Қариш босқичлари ва аҳолининг кексайиш 
даражаси
I
10 дан кам
демографик ёш
III
10 – 14
демографик қариликнинг бошланғич босқичи
IV
14 – 17
демографик қариликнинг ўртача босқичи
17 – 20
демографик қариликнинг баланд даражаси
20 ва ундан юқори демографик қариликнинг жуда баланд даражаси 
БМТ демографлари томонидан демографик қариш даражасини баҳолаш 
мақсадида уч босқичли шкала ишлаб чиқилган (3-жадвал).
 
Шунингдек, ушбу 
баҳолаш шкаласи бўйича муаллиф томонидан таклиф киритилган.
Жадвалдан кўриниб турибдики, БМТ демографлари аҳолининг кексайиш 
даражасини баҳолаш учун кексалик ёшининг бошланиш чегарасини асос қилиб 
олган ва унга кўра, аҳолининг ёш таркибида 65 ва ундан юқори ёшдагиларнинг 
улуши 7,0 фоиздан ошса, ҳудуд аҳолиси демографик қари ҳисобланади.
3-жадвал