3-Amaliy topshiriq Mavzu: Bozor segmentatsiyasi va hairdor turlari

Xaridorlarga qarab bozorni segmentlash mezonlari
Segmentatsiya mezonlarining birinchi guruhi obyektiv belgilarni o‗z ichiga oladi 
va ikkinchi guruh uchun asos hisoblanadi. Shuning uchun mezonlarning 1-guruhi 
asosida bozorni segmentlash (ma‘lum bo‗limlarga ajratish) ni klassik yoki 
demografik segmentatsiya, deyiladi. Mezonlarning 2-guruhidan foydalanib bozorni 
segmentlash ―
mukammal‖ yoki psixogrfik segmentatsiya, deyiladi. Keyingi 
yillarda bozorni, ayniqsa, kundalik ehtiyoj tovarlari bozorini segmentlashda vizual 
xronologik belgilar ajratib ko‗rsatilmoqda. Ularga insonning hayot siklini aniq 
iste‘molchi yoki iste‘molchilarning guruhini tavsiflovchi belgilar kiradi. Shu bilan 
birga bozorni segmentlashning har bir turida amaliyotda alohida foydalanadi, deb 
hisoblamaslik kerak. Qoidaga ko‗ra bozorni uning segmentlarini tahlil qilganda 
marketologlar mezonlar kombinatsiyalarini qo‗llaydilar. Shu bilan birga tovar 
turiga bog‗liq holda iste‘mol tovarlarini va ishlab chiqarish – texnika yo‗nalishi 
segmentlari mezonlari farqlandi. Masalan, F.Kotler iste‘mol tovarlari bozorini 
segmentlashda uning 3 ta segmentga ajratish imkoniyatini ko‗rsatib, unga oilaning 
daromadini, oila a‘zolari miqdori (soni) ni, yoshini kiritgan. 
Iste‘mol tovarlari bozori shartli ravishda 36 ta segmentga (bo‗lakka) bo‗lingan, bu 
esa potensial xaridorlar soni ko‗proq bo‗lishiga olib kelgan. 
Psixografik 
mezonlar 
segmentatsiyaning 
subyektiv 
belgilariga 
kiradi. 
Mezonlarning bu guruhiga hayot tarzi va muomalasi aks etib turadigan 
xaridorlarning asosiy tavsiflari birlashtirilgan. Psixografik mezonlar xarakteri 
chizgilari, odatlari, xaridorlarning o‗zlari haqidagi tasavvurlari, xulq-atvor 
motivlari, shaxs sifatidagi xarakteristikalari, xaridorlik muomalasi omillari kabi 
belgilarni o‗z ichiga olishi mumkin. Korxonalar tomonidan sotib olinadigan sanoat 
tovarlari bozorlarini segmentlash mezonlari geografik, ishlab chiqarish – iqtisodiy 
va kasbiy – shaxsiy belgilarga asoslanadi. Iqlim, relyef, urbanizatsiya darajasi 
kabilar bilan tavsiflanuvchi geografik belgilar tarmoqlar va aniq tovarlar 
iste‘molchisi bo‗lgan korxonalar, texnologik jarayonlar, iste‘molchi firmalar 
miqyoslari, kompaniya joylashgan mintaqa yoki mamlakatdagi iqtisodiy 
konyunkturalar darajasi, savdoni tashkil etish metodlari, logistika talablari va 
boshqalar holatlarni xarakterlovchilar to‗liq ishlab chiqarish – iqtisodiy belgilarga 
kiradi. Bu yerda ishlovchilar soni tashkiliy struktura, savdo dinamikasi, fond va 
kapital fondi kabi firma demografik (tuzilmaviy) belgilar alohida ahamiyatga ega 
bo‗lishi 
mumkin. 
Segmentlash 
siyosatining 
ikki 
jihati 
bo‗lishi 
mumkin.