Texnologiya va

M uhokama uchun savollar
1. Inteiyer deganda nimani tushunasiz?
2. Xonaning ichki ko'rinishi, qiyofasi nimalarga b o g iiq boiadi?
3. Interyemi belgrlovchi asosiy omillarga nimalar kiradi?
4. Ranglarni inson ruhiyatiga qanday ta’siri bor?
5. Siz o ‘z xonangizni qanday rangga b o ‘yashni xohlaysiz? Nima 
uchun?
n

---

V. MEHNAT M I HOFAZOSI
5.1. Mehnatni muhofaza qilish qonun va nizomlari, texnika
xavfsizlik asoslari
Mehnatni muhofaza qilish qonuniyatlari. O'zbekiston Respublikasi 
konstitutsiyasi, O'zbekiston Respublikasi Mehnat Qonunlari kodeksi 
asosida ohb bonladi. Mehnatkashlarni xavfsiz va sog'lom mehnat 
sharoiti bilan ta’minlashni davlat o'zining asosiy vazifasi deb 
hisoblaydi. buning uchun zarur boigan chora-tadbirlami qonun asosida 
amalga oshiradi. O'zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining 18. 19, 
20, 27, 29, 36, 37, 38. 39. 40, 41. 42 moddalarida mehnatni muhofaza 
qilish masalalari bayon qilingan Konstitutsiya barcha fuqarolarni 
mehnat qilish huquqini ta’minlaydi, y a’ni mehnatkashlar m aium
miqdorda haq olish hisobiga ish bilan ta’minlanadi. Bu huquq haftasiga 
41 soatdan oshmagan ish soat belgilash asosida vayiliga bir marta haq 
toianadigan (dam olish) berish y o ii bilan amalga oshirijadi.
Konstitutsiya bepul davolanish, qariganda yoki mehnat qilish 
qobiliyatini qisman yoki batamom yo'qotganda sotsial ta'minlanish 
huquqini ham beradi. O'zbekiston Respublikasi mehnat qilish 
qonuniyatlari, mehnatkashlarga yaratib berayotgan sharoitlar va 
huquqlar hamda ulami nazorat qilish jihatdan dunyoda ilg or 
hisoblanadi.
Mehnatni muhofaza qilish qonunlarini varatish va amalga 
oshirishda kasaba uyushinalari faol qatnashadi. Mehnatkashlarni 6 kun 
ishlaydigan toil'alari haftada 5 kun 7 soatdan shanbakuni esa 6 soatdan 
ishlashadi. 5 kunlik ishlaydiganlar esa har kuni (dushanba , juma ) 8 
soatlik ish kuni deb belgilangan. Mehnatkashlar har yili 
1 marta 24 
kundan kam boim agan miqdorda haq toianadigan ta’til bilan 
taminlanadi. 
O'qituvchi 
pedagoglarga esa 
48 
kun 
beriladi. 
Mamlakatimizda 
ayollarning 
erkaklar 
bilan 
teng 
huquqligi 
ta’minlangan. Avollar uchun qonunda m aiu m yangiliklar va maxsus 
nonnalar belgilangan. Masalan: kiinyo sanoatining ba’zi tarmoqlarida. 
yerosti ishlarida va boshqa bir qancha ishlarda ayollarning mehnat 
qilishiga y o i qo yilmaydi.
Mehnat qonuniyati o'smirlar mehnatini muhofaza qilishga ham 
alohida ahamiyat beradi. 16 yoshgacha boigan o'smirlar uchun, 
18 
yoshgacha boigan o'smirlar uchun 36 soatli ish haftasi joriy qilingan.

---

O'smirlar uchun yilning eng yaxshi davrlarida voki o ‘zi xohlagan 
vaqtda dam olishi kerak
Ulammg mehnatidan tungi ishlarda dam olish kunlarida 
foydalanish butunlay ta'qiqlanadi. Zararli ish sharoiti ishlovchilariga 
ustama ish haqi to lanish voki ish soati qisqartirilishi ham mehnat 
qominiyatiga ctiborga olingan. Bundan tashqari zararli muhitda 
ishlovchilar uchun qoshimcha ta'til qilingan, Bu ta’til 12-36 kungacha 
bo'lishi mumkin.
Sog lik uchun o ta xavfli sharoitlar uchun ularga bepul oziq-ovqat 
mahsulotlari beriladi. Bundan tashqari mehnat qonunchiligida shaxsiy 
muhofaza vositalari korxona hisobidan bepul beriladi. Zararli sharoitda 
ishlayotgan ishlovchilariga 3.6,12 oyda tibbiyot ko'rigidan outkaziladi 
Zaruriyatga qarab qo‘shimcha chora-tadbirlar belgilanadi. Xavfsiz 
ishlash sharoitni yaratish borasida y o ‘l qo'yilgan har qanday kamchilik 
yoki xavfsiz ishlash sharoitini yaxshi tashkil qilmaslik natijasida 
ishchining baxtsiz hodisaga uchrashi sanoat korxonastmng yoki rahbar 
xokimlarning aybi hisoblanadi. Moddiy yo'qotishni qoplash miqdori va 
tartibi maxsus qoidalar asosida olib boriladi.