O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta’lim vazirligi buxoro davlat universiteti maktabgacha va boshlang’ich ta’lim fakulteti

1-§. Kichraytirish shakllari. -cha affiksi
shaxs bildiruvchi otlardan boshqa otlarga 
qo‘shilganda kichraytirish ma’nosini ifodalaydi: 
hovuzcha, qushcha, uycha, baliqcha 
kabi
.
Shaxs 
bildiruvchi otlarga qo‘shilganda esa kichraytirish bilan birga erkalash, hurmat yoki kamsitish, 
kesatish ma’nolarini ham hosil qiladi: 
Ko‘chadan bir qizcha chopqilab o‘tdi. Sizni es-hushli yigitcha 
deb o‘ylardim. Sal o‘pkangizni bosib oling, yigitcha!
Ba’zi so‘zlar tarkibida 
–cha
affiksi kichraytish ma’nosini yo‘qotib, 
yangi so‘z yasashi ham mumkin. Bunday holda so‘z yasovchi va kichraytuvchi affiks o‘rtasida 
omonimlik
munosabat hosil bo‘ladi: 
sholcha, ko‘rpacha, bog‘cha, qizilcha, taqsimcha
. Bundan 
tashqari,–cha affiksi sifat va ravish yasovchi –cha affiksi bilan ham shakldoshdir: 
o‘zbek+cha raqs, 
fag‘ona+cha palov, qishloq+cha kiyinmoq, askar+cha yurmoq, yangi+cha fikrlamoq, o‘zbek+cha 
gapirmoq
.
-choq\\-chak affiksi
toy, kelin, qo‘zi kabi so‘zlarga qo‘shilgandagina kichraytish-erkalash 
shaklini hosil qiladi. Masalan: 
toychoq, kelinchak, qo‘zichoq
kabi. 
Qo‘zichoq, toychoq
so‘zlari 
ko‘chma ma’noda bolalarga nisbatan ishlatilganda erkalatish shakli kuchayadi. Bu affiks ba’zi 
so‘zlar tarkibida kichraytirish ma’nosi bilan birga ba’zi otlarni ham yasaydi: 
o‘yin+choq, 
bela+n+chak, ko‘m+ir+chak.
Kichraytirish affikisning o‘zlik nisbatdagi fe’lga qo‘shilishi bilan 
sifat yasaydigan 
omonimi
ham bor: 
kuy+in+chak, erin+choq . 
2-§.Erkalash shakllari. –jon, -xon, -oy 
affikslari atoqli va turdosh otlarga qo‘shilib, erkalash, 
suyish kabi ijobiy munosabat shakllarini hosil qiladi:
ukajon, oyijon, kuzgujon, akaxon, Abrorjon, 
Hulkaroy, Halimaxon. 
Bu affikslar ba’zi kishi ismlarining tarkibiy qismi sifatida ham uchraydi: 
Onaxon, O‘g‘iloy, 
Mamajon
kabi. Shuningdek, 
oromijon, rohatijon
kabi forsiy izofalar tarkibida jon mustaqil so‘z 
sifatida «jonning oromi», «jonning rohati» kabi ma’nolarga teng bo‘ladi; –xon affiksi esa, 
gazetxon, 
kitobxon
kabi otlarning yasalishida ishtirok etib, -xon shakl yasovchisiga