Oligofrenopsixologiya surdopsixologiya logopsixologiya tift opsixot ogtya

3 .2 . Aqli za if bolalar faoliyati
Aqli zaif bolalarga barcha faoliyat turlarining kech va to'liqsiz 
shakllanishi xarakterlidir.
Bu tafakkur va n u tqn in g m a ’lum darajadagi rivoji, qobiliyat, 
diqqat va o'zining irodaviy x atti-harakatlarini maqsadga yo'naitirish 
malakasiga bog'liq bo'ladi. A m aliy h arakatlarni talab etuvchi faoliyat 
turi harakat doirasi rivojlanishidagi nuqson larning mavjudligi sababli 
qiyinchilik bilan amalga oshadi. O 'z-o'ziga xizmat, ovqat yeyish 
kabi oddiy predm et-am aliy faoliyat turi h a m aqli zaif o'quvchilarda 
qiyinchilik tug'diradi. M a ’lum m alaka va ko'nikm alarni bu b o ­
lalarda tarbiyalash uch u n uzoq m uddatli maqsadga yo'naltirilgan 
t a ’lim talab etiladi. Ular h a ra k a tla r ketma-ketligini tez unutadilar, 
u larning aham iyatini tushunm aydilar. Shuning uchun barcha egal- 
lagan bilimi kattalar yordam ida so'zlar vositasida o'zaro faoliyatda 
takrorlanib turishi talab etiladi.
Bog'cha yoshidagi bolalarda to'g'ri xulq-atvorni shakllantirish 
qiyinchilik tug'diradi. Ularga xos aqliy kam chilik va zerikarli hayo- 
tiy tajrib a 'sh art-sh a ro itn i to'g 'ri tu shu n ish va adekvat baholashni 
qiyinlashtiradi. M asalan, bolalar n o tan ish o d a m bo'lganda yugu- 
rish, baqirish, shovqin qilish m u m k in emasligini tushunm aydilar. 
Ayrim aqli zaif bolalar jim o 'tiradilar, ota-onasi orqasiga berkina- 
dilar, m uloqotdan qochadilar. Bu xususiyatlar kichik yoshli bola­
larda kuzatiladi. Sog'lom rivojlanuvchi bola uchun bog'cha yoshida 
asosiy faoliyat turi o'yindir. Aqli zaif bola rivojlanishida o'yin katta 
o'ringa ega bo'lmaydi. Bu bog'cha yoshidagi aqli zaif bolalar o'yin 
o 'y nash dan yiroq bo'lishi bilan asoslanadi. Bola rivojlanishi uchun 
ahamiyatli, lekin m urakkab bo'lgan sujetli-rolli o'yin h am aqli zaif 
bolalar uchun m urakkablik qiladi.
Odatda, aqli zaif bolalarda m a ’noga ega bo'lm agan o'yin harakat- 
larini kuzatish m um kin . M asalan, bola xonaning bir tom oni- 
dan ikkinchi tomoniga m a s h in a n i sudrab ovoz chiqarib o'ynaydi. 
Uning harakati va ovoz tovushli harakatlari o'zaro mos kelmaydi.
67

---

Qizcha qo'g'irchoqni ovqatlantirib, uni yuziga uradi yoki q o iig a
n im a tushsa og'ziga tiqadi. Ayrim hollarda 2—3 bolalar birlashib 
o'ynaydilar. Masalan, bir bola m ashina itarib o'ynaydi. Ikkinchi 
bola uni orqasidan yuradi. Bunday birga o'ynash qisqa muddatli 
bo'lib, tez orada o'rtad a kelishmovchilik yuzaga keladi va ular bir- 
biridan o'yinchoqni tortib oladi.