G niyozov, M. Ahmedova pedagogika tarixidan seminar mashg

tarjim on G .N iyo zo v
Abdurahmon Jomiyning «Haft avrang» («Yetti taxt») asari 
yetti dostonni o ‘zida qamragan bo‘lib, ular quyidagilar:
Abdurahmon Jomiyning tarbiyaviy qarashlari:
1. H ar bir yosh ilm egallashda kitobni sevishi va uni o ‘ziga 
beminnat d o ‘st deb bilishi lozim.
2. Bilimni yoshlikdan egallash, johillikdan, nodonlikdan 
chiqish yo‘lidir.
81

---

3. Bilim, hunarsiz kishi o ‘tindan boshqaga yaramaydigan 
mevasiz daraxtga o ‘xshaydi.
4. Ilmga amal qilmaydigan mulla do‘stiga katta kitoblar ortilgan 
eshak misoli befoydadir.
5. H ar bir yosh ota mansabi, shon-shuhratiga mag‘rurlan- 
masdan, o‘z yo‘lini mustaqil tanlashi va ilm -hunar o ‘rganishi shart.
6. H unar o ‘rganish har bir kishi uchun, u yoshmi, keksami, 
shohmi, oddiy fuqaromi barchaga barobardir.
7. Haqiqiy insonlarga xos bo ‘lgan xislatlardan yaxshilik, 
saxiylik, shirinsuxanlik, kamtarlik, sabr-qanoat, do ‘stlik, rost- 
go‘ylik, mehnatsevarlikni tarbiyalashga e ’tibor qaratish zanir.
8. Saxovat biror narsaga qarab yoki evaziga biror narsa talab 
qilinsa, xatto talab etilgan narsa maqtov va minnatdorchilik bo'lgan 
taqdirda ham, u saxovat emas.
9. Inson bir-biri bilan munosabatda bo'lar ekan, uning boshqa- 
larga nisbatan do‘stona munosabati ham kamolot belgisidir. Haqiqiy 
do‘stlikning belgilari do'stga sodiqlik, qiyin paytlarda undan qoch- 
maslik, hamdard, ham m ehr bo‘lish, d o ‘stligi evaziga biror narsa 
talab etmaslikdir.
10. Qoldiray desang jahonda yaxshi nom,
Yaxshilik qil, yaxshilik qilgin mudom,
Yaxshilikni sen o ‘zingga pesha qil,
Hech kishiga ranju ozor bermagil.
11. Agar rahbar nodon, johil bo‘lsa, el boshiga juda ko‘p 
nadomat, kulfat va zulm yog‘ilishi mumkin.
Buni yod oling!
Odamning qiymati emas, duru-zar,
Odamning qiymati bilim ham hunar.
Nazar sol, dunyoda hunar tufayli,
Hojasidan qadri ortiq ko‘p qullar.
Eslab qoling!
Abdurahmon Jomiyning «Solomon va Absol» dostonida esa 
tubdan his-tuyg‘ulardan tozalanib, m a’naviy kamolotga erishish 
yo‘li badiiy tarzda ifoda etiladi.
82

---

Jomiy m azkur dostonida ibratli rivoyatlar misolida kishilarga 
tuban hislardan tozalanib, m a’naviy kamolotga erishish yoMlarini 
ko‘rsatib beradi. Inson har qanday hirsu m ayldan yuqoriroq 
bo‘lishi, aql-idrok va sog'lom fikr yuritib ish ko‘rishi lozim degan 
fqarashni ilgari suradi va tasaw uf g ‘oyalarini tarannum etadi.
Xulosa qilib aytish mumkinki, alloma o ‘z asarlarida insonni 
ulug‘laydi, uni m a’naviy kamolot darajasiga ko'tarishning asosiy 
mezoniaridan biri bilimlilik, aqliy kamolotning yuksak darajasiga 
erishishi zarurligiga alohida e ’tibor bergan.
Jomiy m a’naviy barkamol insonni tarbiyalashning ikkinchi 
bir jihati ahloqiy barkamollik deb bildi va ahloqiylik - yuksak xulq- 
odob mezonlari sifatida insoniylik, adolat, mehnatsevarlik, sahovat 
va karam, m ehr-m uruw at, chin insoniy muhabbat, rostgo‘ylik, 
kamtarlik, jasorat, mardlik kabi xislatlarni ulug‘ladi va takabburlik, 
mol dunyoga hirs qo ‘yish, yolg‘onchilik, johillik bilan bog‘liq 
illatlarni qoraladi.