Sh. Abdullayeva I f. d., prof

 
Har ikkala fond manbalarini birlashtirish usulidan 
foydalanish 
yordamida bank aktivlari va passivlarni boshqarishda ancha qulayliklar-
ga ega bo‘ladilar. Boshqarishga bunday yondashish quyidagilarga 
asoslanadi: 
Boshqaruvchi dastlab maqsadlarni aniqlab olishi, so‘ngra aktivlar 
va passivlarni boshqarish orqali ushbu maqsadlarga erishish uchun 
harakat qilish lozim. Bu o‘rinda bank aksionerlari qo‘yilmalaridan foy-
dalanishning eng yuqori darajasiga erishishga harakat qilish kerak. 
Aktivlar va passivlarni boshqarish jarayonida bankning da-
romadini yuqori darajaga ko‘tarishni ta’minlovchi boshqa qarorlarni 
qabul qilish va ularning ijrosini ta’minlovchi barcha imkoniyatlardan 
foydalanish. 
Aktiv va passivlarni boshqarish orqali bank daromadi va xarajati 
orasidagi farq (spred yoki marja)ni oshirish yoki saqlab turishga eri-
shish. 
Bank aktivlar majburiyatlar portfelini boshqarishda asosiy e’ti-
borni yuqori daromadli kreditlarni berishga qaratmog‘i lozim. Agar kre-
ditlarga yo‘naltirilishi mo‘ljallangan depozitlar hajmi kam bo‘lsa, 
Qisqa muddatli manbalar 
Qisqa muddatli aktivlar 
Uzoq muddatli manbalar 
Uzoq muddatli aktivlar 

---

134
kerakli mablag‘lar boshqa arzon manbalar hisobidan jalb qilinishi lozim. 
Bank kapitalining bahosi faqatgina uning daromadliligiga emas, 
balki tavakkalchilikka ham bog‘liq bo‘lganligi tufayli mazkur tavak-
kalchilikni boshqarish ham bank rahbariyati uchun eng muhim vazi-
falardan hisoblanadi. 
[88]
. Balans buzilishini boshqarish deganda foiz stavkasi xatarini 
sug‘urtalash (xejirlash) strategiyasi tushuniladi. Bu strategiya foiz 
daromadini keltiruvchi: 
bank aktivlari; 
pul bozoridagi depozitlar; 
zayomlar bilan bog‘liq bo‘lgan narxlarning amal qilish muddati; 
narxlarning o‘zgarishi ehtimolini tahlil qilishni talab qiladi. 
Agar boshqaruvchi aniq har bir davr uchun aktivlar va passivlar 
o‘rtasidagi tenglikni ta’minlasa, foiz stavkasining bozordagi o‘zgarishi 
bank faoliyatiga salbiy ta’sir ko‘rsatmaydi. 
Agar qayta baholanishi lozim bo‘lgan aktivlar miqdori shunday 
passivlar miqdoriga teng bo‘lmasa, foiz stavkasidagi o‘zgarishlarni 
sezuvchi aktivlar va passivlar o‘rtasida tengsizlik (disbalans) yuzaga 
keladi. 
Tengsizlik 
(disbalans) 
= 
Foiz stavkasining 
o‘zgarishini sezuvchi 
aktivlar 
– 
Foiz stavkasining 
o‘zgarishini sezuvchi 
passivlar 
Aniq har bir davr ichida (kun, hafta va h.k) foiz stavkasidagi o‘z-
garishni sezuvchi aktivlar hajmi xuddi shunday xususiyatga ega bo‘lgan 
passivlar hajmidan ortiq bo‘lsa, u holda bank balansida