Tema: K. RaxmanovtíŃ shíǴarmalarínda affiksaciya usíLÍ menen jasalǵan kelbetlikler

mashaqatlı
xizmetti, 
Ujıbatlı
bir gáp aytsam dep –
Árre-tárre oylardı zordan, 
Tórt qatarga dizer em eplep. (Watan muhabbatı menen, 88) 
Birinshisi – bul dúnyanıń shúyeli, 
Ekinshisi – ana jerdey 
kiyeli
. (Watan muhabbatı menen, 131) 
Solay etip, shayır shıǵarmalarında jumsalǵan 
-lı//-li
affiksi arqalı jasalǵan 
qatnaslıq kelbetliklerdiń mánileri tábiyatı boyınsha hár túrli. 
 
1.2. 
-sız//-siz
 affiksiniń semantikası 
 
Házirgi qaraqalpaq tilinde atawısh túbirlerge jalǵanıp, qatnaslıq kelbetlik 
payda etiwshi 
-sız//-siz
affiksi
1
óziniń qollanılıwı boyınsha 
-lı//-li
affiksine qarama-
qarsı keledi. Bul affiks eskiden kiyatırǵan affikslerdiń biri.
-sız//-siz
affiksi atlıq 
1
Ҳәзирги қарақалпақ тили. Морфология. – Нӛкис, «Қарақалпақстан», 1981. Б.77.; Ҳәзирги қарақалпақ 
әдебий тилиниң грамматикасы. сӛз жасалыў ҳәм морфология. – Нӛкис, «Билим», 1994. Б.47. 

---

11 
hám atlıqlasqan sózlerge qosılıp, olardan túbir mánisi jaǵınan joqlıqtı, biykar 
etilgen túsiniklerdi belgilewshi qatnaslıq kelbetliklerdi payda etedi. 
-sız//-siz
affiksi
1
házirgi waqıtta quramı jaǵınan ápiwayılasqan qospa 
morfema sıpatında qaraladı. Ol túbir sózge jalǵanıp, zattıń, belginiń joqlıǵın 
ańlatadı. Házirgi qaraqalpaq tilinde bolımsızlıq máni beriwshi bul affiks kelbetlik 
jasawda ónimli qollanıladı. 
-sız//-siz
affiksi tómendegidey mánilerde qollanıladı: 
1) Sóz túbirinen ańlatılǵan mánige úzat, hádiyse, hal-jaǵday hám basqa da 
túsiniklerge) iye emeslikti bildiredi: 
ersiz, ásbapsız, baxıtsız, jónsiz
hám t.b. 
Mısalı:
Tap meni kórip turganday, 
Sen degen