O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta`lim vazirligi namangan davlat universiteti

Nazorat savollari 
1.
Kirish yo’riqnomasining dasturida nimalardan iborat? 
2.
Navbatdan tashqari yo’riqnoma qachon o’tkaziladi? 
3.
Baxtsiz hodisalarni oldini olish uchun qanday tadbirlar o’tkazilishi kerak? 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

73 
ISHLAB CHIQARISH JARAYONLARI 
SANITARIYASI VA GIGIYENASI 
 
Inson mehnat faoliyatiga ta`sir etuvchi salbiy omillar, 
ularning turlari, mohiyati va himoyalanish usullari 
 
1.
 
Ishlab chiqarish sanitariyasi haqida tushuncha va uning vazifalari 
 
Ishlab chiqarish sanitariyasi
- 
ishchilarga zararli ishlab chiqarish omillarini 
ta`sirini oldini oluvchi vositalar, sanitarik-texnik gigienik va tashkiliy tadbirlar 
sistemasidir
. Ishlab chiqarish sanitariyasida asosiy e`tibor insonga havo muhiti va 
bevosita tegish orqali salbiy ta`sir etadigan ishlab chiqarishning zararli omillariga 
qaratiladi. Havo orqali ishchiga ta`sir etadigan zararlar, noqulay mikroiqlim, 
changlar, gazlar, shovqinlar, infra va ul’tratovushlar, ish joylarini yoki xonani 
etarlicha bo`lmagan va juda ham yoritilganligi elektromagnit, infraqizil, 
ul’trabinafsha, radioaktiv va boshqa nurlanishlar ko`rinishlarida bo`lishi mumkin.
Insonga zararli omillar ularga bevosita tekkanda ham salbiy ta`sir qilishi 
mumkin. Ularga qattiq yoki suyuq zararli ,,moddali" uskunalar yoki jihozlarni misol 
qilib keltirish mumkin. 
Ochiq maydonlarda dalada jarayonlarni bajarishda ishchilar xavfsizligi va 
sog’ligi meteorologik (havo haroratining yuqori yoki pastligi, shamol, yomg’ir, qor, 
quyosh radiatsiyasi va boshqalar) sharoitga ham bog’liq bo`ladi. 
Ishlab chiqarish sanitariyasining vazifasi esa ishlab chiqarish zararlarining 
ruxsat etilgan darajasi asosida sog’lom va xavfsiz mehnat sharoitini yaratishdir. 
Ishlab chiqarishdagi zararli omillarni ruxsat etilgan darajalari (RED) yoki 
miqdorlari (REM), mehnat sharoitlari tavsifini boshqa optimal ko`rsatkichlari, ishlab 
chiqarish ob`ektlari va xonalariga sanitar talablar maxsus ilmiy-tekshirish institutlari va 
laboratoriyalarida ishlab chiqiladi va tasdiqlanadi. Tasdiqlangan talablar esa qonun 
kuchini oladi va standartlar, sanitar va qurilish normalari hamda qoidalari ko`rinishida 
joriy etiladi. 
Ishlab chiqarishda sog’lom va xavfsiz mehnat sharoitini yaratish uchun ulardagi 
har bir mashina va mexanizmlardagi ish sharoiti, xavfsizlik standartlari va 
normalariga javob berilishi uchun vazirliklar va tegishli tashkilotlar o`zlarining asosiy 
e`tiborlarini qaratadilar. 
Ishlab chiqarishdagi mutaxassislarning vazifasi esa qayd qilingan 
mashinalarning hammasida ish sharoitini xavfsizlik standartlari va sanitariya 
normalari talabi bo`yicha taminlashdan iborat. 
Ishlab chiqarishdagi mutaxassislar bu masalalarni muvaffaqiyatli amalga 
oshirishi uchun ishlab chiqarish sharoitidagi zararli omillarning xossalari haqida, 
mehnat sharoitini tahlil qilish usllari bo`yicha va ular asosida mehnat sharoitini 
yaxshilash va tashkil etish tadbirlarni ilmiy asoslash uchun etarlicha nazariy va 
amaliy bilimlarga ega bo`lishi kerak. 

---

74