Масъул муҳаррир

448. Uzoqova Feruza Oqbo‘tayevna
ILM-MA’RIFATNING BUGUNGI KUNDAGI O‘RNI............................................................850
449. Yakubova Zamira Faxriddinovna
O‘QUVCHILARINING YOZMA NUTQINI INSHO YOZISH ORQALI RIVOJLANTIRISH 
USULLARI .................................................................................................................................851
450. Аскарова Кумушой Дехконовна
YOSH AVLODNI TARBIYALASHDA TA’LIM-TARBIYA, ILM-FANNING O‘RNI ...........853
451. Xudayberganov Baxtiyor Yusupovich, Rajabov Alisher Erkaboy o’g’li, 
Axmedov Munisbek Muxammad o’g’li
AKTIVATSION TAHLIL METODI (TEZ NEYTRONLAR YORDAMIDA)........................855

---

28
10
ПЕДАГОГИКА ВА ПСИХОЛОГИЯ СОҲАЛАРИДАГИ 
ИННОВАЦИЯЛАР 
IMKONIYATI CHEKLANGAN BOLALARNING JAMIYATDAGI O‘RNI.
Oxunova Mohigul Nusratovna 
Farg‘ona viloyati Oltiariq tumani 
12-umumiy o‘tra ta’lim maktabining 
Tasviriy San’at va Chizmachilik fani o‘qituvchisi.
Tel: [phone]
Annotatsiya: Maqolada Imkoniyati cheklangan bolalarni jamiyatdagi o‘rnini yuksaltirish, 
o‘zlariga bo‘lgan ishonchlarini o‘rtirsh imkoniyati cheklangan bolalar. Darsliklardan tashqari 
turli xil san’at turlariga jalb qilish.
Kalit so‘zlar. Imkoniyati cheklangan bolalar, jamiyat, san’at turlari, Inklyuziv ta’lim.
Bugungi kunda insonlar turli tezlikda hamda o‘zlariga mos keladigan usullar bilan bilim 
olishadi. Ayrim bolalar va kattalar sekinroq o‘rganishadi hamda ba’zi sohalarni o‘rganishda 
qiyinchiliklarga duch keladi. Bunday o‘quvchilarga muvaffaqiyatga erishishlari uchun qo‘shimcha 
yordam berish kerak, bola agar o‘zining aksariyat tengdoshlari o‘rgangan narsani bilmasa, 
o‘zlashtirishsda qiyinchiliklarga duch kelsa, qoshimcha ta’limga ehtiyoj sezadi.
Ko‘pchilik bolalar va yoshlar o‘z o‘quv jarayonida qandaydir maxsus ta’lim ehtiyojiga ega 
bo‘ishadi. Ayrim bolalar va yoshlar esa katta yordamga muhtojdirlar va bunday yoshlarni qo‘llab 
quvvatlash maqsadida respubilikamizda ta’lim muassasalari shakllantirilgan bunday ta’lim 
Inklyuziv ta’lim deb ataladi.
Inkulyuziv ta’lim maqsadi alohida yordamga muhtoj bolalarni umum ta’lim jarayoniga qamrab 
olishdir. Bunday ta’lim muassasalarida imkoniyati cheklangan bolalar ixtisoslashuviga muvofiq 
quyidagi turlarga bo‘linadi.
1-(Kar) Eshitmaydiganlar maktabi.
2-Zaif eshitadigan bolalar maktabi.
3- Ko‘zi ojiz bolalar uchun maktab.
4- Zaif ko‘radigan keyinchalik ko‘rmay qolgan bolalar maktabi. 
5- Nutqida og‘ir nuqsonlar bo‘lgan bolalar uchun maktab.
6- Tayanch harakat aparatida nuqsoni bo‘lgan bolalar uchun maktab.
7- Psixik rivojlanishi sust bo‘lgan bolalar uchun maktab. 
8- Aqli zaif bo‘lgan bolalar uchun maktab.
Ota-onalar o‘z bolalaridagi nuqsonlar tufayli uyalish va o‘zini yuqotib qo‘yish kabi to‘siqlarni 
yengishlari haqida ma’lumotga ega bo‘lishlari kerak. Hamma ota-onalarga inklyuziv ta’limning 
mazmuni nimalardan iboratligi va bu bolalarga qanday imkoniyatlar berishi haqida batafsil 
ma’lumot berilishi zarur.
Ota-onalar o‘z bolalariga ta’limli yordam ko‘rsatishini cheklamaslik bilan bir qatorda 
kengaytirishi zarur. Shunday yo‘l bilan ota-onalar bolalarini o‘quv muassasalariga joylashtirish va 
o‘quv dasturlarini aniqlik, shuningdek o‘quv jarayonini uyda yoki boshqa joyda davom etirishga 
oid muhokamalarga jalb qilishi zarur.
Shunday ekan mamlakatimizda nogironligi bo‘lgan shaxslarni manfaatlarini himoya 
qilish, ularni mamlakatimizni to‘la qonli a’zosi ekanligini ko‘rsatish maqsadida turli tadbirlar 
o‘tkazilayotgani, prezidentimiz tomonidan “Nogironligi bo‘lgan shaxslar”ni davlat tomonidan 
qo‘llab quvvatlash tizimini tubdan takomillashtirish chora tadbirlari to‘g‘risidagi farmonida 
“Nogiron” so‘zi o‘rniga “Nogironligi bo‘lgan shaxs” iborasi qo‘llab belgilangani yurtimizda 
inson omiliga bo‘lgan yuksak e’tiborning natijasi ekanligi qayd etildi.

---

29
10
Imkoniyati cheklangan bolalarda so‘g‘lom bolalarga nisbatan iste’dododi yuqoriroq bo‘ladi.
Unday bolalarda sezgi organi yaxshi rivojlangan. Buni biz sa’nat va sport sohasida ko‘riyapmiz.
Juda ko‘plab nuqsoni bor bolalar san’atning rassomchilik,kulolchilik,zardoshlik,yog‘och 
o‘ymakorligi, musiqa yo‘nalishlarida shug‘ullanmoqdalar va bu bilan cheklanmasdan xalqaro 
ko‘rgazmalarda O‘zbekiston nomidan qatnashib g‘oliblikni qo‘lga kiritmoqdalar. 
Undan tashqari sport sohasida oxirgi parolimpiada o‘yinlarida mamlakatimizdan 30 nafar atlet 
qatnashib 31 ta oltin medal sohibiga aylanishgan. Bundan kelib chiqadiki imkoniyati cheklangan 
bolalarni ham jamiyatda o‘z o‘rni bor. Ular yuksak natijalarga eririshishlari va e’tibordan chetda 
qolmasligi uchun biz ham o‘z hissamizni qo‘shishimiz kerak.
Xulosa o‘rnida aytganda, ko‘rilyotgan chora-tadbirlar nogironligi bo‘lgan shaxslarga mehnat 
qilishlari uchun zarur sharoit hamda imkoniyatlarni yaratib berishga yo‘naltirilgani bilan katta 
ahamiyatga ega.