Qarshi muhandislik iqtisodiyot instituti neft va gaz fakulteti «neft va gaz olishning texnologiyasi va texnikasi»

MA’RUZA №9 
Qatlamga issiqlik  tashuvchilarni haydash. 
Ma’ruza rejasi 
9.1. Qatlamlardagi haroratning holati va uni ishlash jarayonida o‘zgarishi. 
9.2. Qatlamga ta’sir qilishning issiqlik usullari. 
9.3.  Qatlam  ichra  yonishni  qo‘llash  bilan  yer  bag‘ridan  neft  olish 
texnologiyasi va mexanizmi. 
9.4. Issiqlik tashuvchilarni qatlamga issiq hoshiya usulida haydash. 
9.5. Issiqlik tashuvchilarni qatlamga haydash 
 
Tayanch so‘zlar 
Gidrofil  jins,  gidrofob  jins,  geotermik  pog‗ona,  geotermik  gradiyent, 
termokimyoviy  ta‘sir  qilish,  termokimyoviy  reaksiyalar  hududi,  asfalt-smolali 
moddalar, issiqlik kengayish koeffitsiyenti, texnologik tartib.  
 
9.1. Qatlamlardagi haroratning holati va uni ishlash jarayonida o‘zgarishi 
 
Qatlam  haroratining  boshlang‗ich  kattaligi  va  uning  taqsimlanishi  konning 
geotermik  sharoitlari  bilan  belgilanadi.  Odatda,  neft  konlarining  harorati  mazkur 
geologik  hududning  o‗rtacha  geotermik  gradiyentiga  mos  keladi.  Lekin  ba‘zida 
qatlam  haroratini  bu  kattalikdan  bir  muncha  farq  qilishi  kuzataladi.  Unda  qatlam 
harorati  ko‗tarilgan  yoki  pasaygan  hisoblanadi.  Yer  qobig‗ining  yuqori  haroratli 
hududi  geotermal  hudud  deb  ataladi.  Neft  konini  ishlash  jarayonida  uning  qatlam 
harorati bir qancha o‗zgarishi mumkin. Bu holat qatlamga har xil moddalarni, asosan, 
qatlamning boshlang‗ich haroratiga nisbatan boshqacha haroratdagi suvni haydashda, 
shuningdek  qatlamdagi  ekzotermik  reaksiyalar  natijasida  yuzaga  keladi.  Qazib 
olinayotgan  suyuqlik  va  gazning,  shuningdek  qatlam  jinsida  sirqiyotgan 
moddalarning  gidravlik  ishqalanishi  natijasida  ham  qatlam  harorati  kam  darajada 
bo‗lsada  o‗zgaradi.  Qatlam  haroratini  yer  ostida  taqsimlanishi  va  vaqt  davomida 
o‗zgarishiga  konning  haroratiy  tarzi  deb  ataladi.  Neft  qatlamlarida  haroratning 
o‗zgarishi  asosan  issiqlik  o‗tkazuvchanlik  va  konveksiya  hisobiga  yuzaga  keladi. 
Neft  qatlamlari  atrofdagi  jinslardan  va  boshqa  qatlamlardan  issiqlikka  nisbatan 
ajratilmagan  (teploizolyatsiya).  Shuning  uchun  neft  qatlamining  biror  bir  hududida 
boshqa  hududlarga  nisbatan  haroratning  o‗zgarishi  issiqlik  o‗tkazuvchanlik  tufayli 
issiqlikni  uzatilishi  va  qayta  taqsimlanishiga  olib  keladi.  Qatlamdagiga  nisbatan 
boshqa  haroratdagi  suvni  unga  haydash  va  qatlam  haroratidagi  neftni  olish 
qatlamdagi harorat va issiqlikni o‗zgarishiga olib keladi. 
 
 
 

---