Qarshi muhandislik iqtisodiyot instituti neft va gaz fakulteti «neft va gaz olishning texnologiyasi va texnikasi»

5.4.  Qatlamga suv haydashda yuqori bosimini hosil qilish 
 
Ishchi agent haydash bosimining kattaligi qatlamga suv bostirishning texnik-
iqtisodiy  samaradorligiga  ta‘sir  qiladi.  Suv  haydash  amaliyotida  bosimni  quduqlar 
ustida  5  dan  16-20  MPa  gacha,  alohida  holatlarda  20-30  va  hattoki  40  MPa  gacha 
ko‗tarish kuzatilgan. Suv haydash malakasini va maxsus tadqiqotlarni umumlashtirish 
quyidagilarni  ko‗rsatdi:  suv  haydashning  amaldagi  tarzlarida  qo‗llaniladigan  tadbir 
bilanqatlamning  neftga  to‗yingan  qalinligini  kichik  qismigina  (20-25%)  qamrab 
olinadi;  haydashning  muayyan  bosimlarida  o‗tkazuvchan  (ko‗p  holatlarda  yuqori 
o‗tkazuvchan  kollektorlar)  suvni  qabul  qilmaydilar;  haydash  bosimini  vertikal  tog‗ 
bosimidan ko‗targanda qatlamni suv qabul qiladigan oraliqlari ham oshadi (qalinlikni 
haydash  bilan  qamrash);  qabul  qiluvchanlikni  haydash  bosimidan  indikator 
bog‗liqligi  chiziqli  emas,  shuningdek  qabul  qiluvchanlikni  oshish  sur‘ati  bosimni 
oshish  sur‘atidan  bir  muncha  yuqori.  Bu  shuning  bilan  tushuntiriladi-ki,  haydash 
bosimining  ortishi  bilan  qatlamning  yoriqlari  ochiladi  va  ularning  o‗tkazuvchanligi 
oshadi; nonyuton neftlari va tizimlari uchun siljish bosimining chegaraviy gradiyenti 
yengib  o‗tiladi;  birinchi  ikki  omilga  qarama-qarshi  bo‗lgan  indikator  chizig‗ini 
egilishga  olib  keladigan  inersion  qarshilik  yuzaga  keladi.  Indikator  chizig‗ida 
quyidagi  ikki  bosimni  ajratish  mumkin:  Р'-haydashning  birinchi  kritik  bosimi;  u 
mexanik  mustahkamlik  bo‗yicha  eng  kuchsiz  qatlam  oraliqlarida  yoriqlarning 
ochilish  yoki  paydo  bo‗lish  bosimiga  to‗g‗ri  keladi  (uning  eng  quyi  nuqtasi 
gidrostatik bosim hisoblanadi); 

---

Р''-  haydashning  iqkinchi  kritik  bosimi,  u  qalinlik  bo‗yicha  qamrashning 
maksimal ko‗rsatgichiga to‗g‗ri keladi; uning ortib ketishi yoriqlilikni tezda ortishiga, 
suvni qabul qiluvchi bir necha ulkan yoriqlaring hosil bo‗lishiga olib keladi