Qarshi muhandislik iqtisodiyot instituti neft va gaz fakulteti «neft va gaz olishning texnologiyasi va texnikasi»

Qayishqoq  -  suv  siquvi  tarzi.  Qayishqoq  -  suv  siquvi  tarzida  qatlam 
enyergiyasining asosiy manbaasi yer qa‘rida bosim bilan siqilgan suvlar, neft va tog‘ 
jinslarining  qayishqoqlik  kuchlari  hisoblanadi.  Qayishqoqlik  kuchlari  chekka 
suvlarning  kuchsiz  siquvi  hisobiga  yuzaga  keladi.  Suvning  bosimi  yillik  qazib 
chiqarish  boshlangich  zaxiralarning 4-5 %  ni tashqil etganda qatlam  bosimini ushlab 
turishni  ta‘minlaydi.  Bu  tarzda  ishlaydigan  uyumlar  uchun  taminot  manbayi  bilan 
kuchsiz  (yomon)  aloqa,  undan  uzoqda  joylashganlik,  past  o‘tkazuvchanlik  va 
kollektor qatlamlarning bir xil emasligi xarakterlidir. 
Quduqlar  ishga  tushirilgandan  boshlab  quduq  tubi  atrofida  past  bosimli  zona 
hosil  bo‘ladi.  Bu  zonada  neft,  aralash  suv  va  tog‘  jinslari  qayishqoqlik  kuchlari 
hisobiga kengaya boshlaydi va bosim hosil qilib quduq tubiga harakatlanishiga imkon 
yaratadi.    Past  bosimli    zona  tobora  kengayib  boradi  va  qayishqoqlik  kuchlari  katta 
maydon  bo‘ylab    ta‘sir  ko‘rsatadi.  Past  bosimli  zona  qatlamning    suvli  qismiga 

---

yetganda  qatlamga    suv    kiradi  va    suvneft    chegarasi  ko‘tarilib  boradi.  Suvneft 
chegarasi  bir  xilda  ko‘tarilmasligi  quduqlarni  muddatidan  oldin  suv  bosishiga  olib 
keladi. Buning natijasida maxsulotning suvlanganlik foizi oshadi. 
Qayishqoq  suv  siquvi    tarzida    qatlam  bosimi  avvaliga  pasayadi,  so‘ngra 
qatlamdan  joriy  va  jami  neft  olishga  bog‘liq  holda  doimiy  ravishda  to‘yinganlik 
bosimidan  yuqori  ko‘rsatgichda  saqlanadi.  Shuning  uchun  ishlatish  jarayonida  gaz 
omili    o‘zgarmaydi.  Agar  neft  olish  miqdori  oshirilsa,  qatlam    bosimi  pasayadi  va  u 
to‘yinganlik  bosimidan  ham  pasayganda  uyumda  yerigan  gaz  tarzi  yuzaga  keladi. 
(2.2b-rasm). 
Qayishqoq suv siquvi tarzida neft olish koeffitsienti  0,4-0,7 ni tashkil etadi. 
 
2.2-rasm. Uyumlarni ishlash dinamikasi grafigi ( M.A.Jdanov bo‘yicha ) . 
a – suv siquvi tarzida;  b – qayishqoq-suv siquvi tarzida. 
Egri chiziqlar: Q
n
 – neft qazib chiqarish; Q
s 
– suv qazib chiqarish; P
qat.
 – qatlam 
bosimi;    P
to‘y.
  –  to‘yish  bosimi;  G
r
  –  gaz  omili;  A  –  A  –  uyumda  gravitatsion  tarzni 
yuzaga kelishi.