Тошкент “транспорт ва логистика: республика транспорт-транзит салоҳиятини ривожлантиришда рақамлитехнологиялар”

Фойдаланилган адабиётлар 
 
1.
Ш.М.Мирзиёев Ўзбекистон Республикаси автомобиль 
транспорти агентлиги ходимлари билан бўлиб ўтган маърузаси. 
2018 йил 28 август. 
2. М. А. Икрамов таҳрири остида. Автотранспот воситалари 
сервиси. Тошкент. Алишер Навоий номидаги Ўзбекистон Миллий 
кутубхонаси нашриёти. 2010. 
3.Адилов О., Абауазизов Т., Автомобилларни бошқаришни 
ўрганиш майдончасида ҳаракат хавфсизлигини таъминлаш. // 
«Замонавий 
илм-фан 
ва 
технологияларнинг 
энг 
мухим 
муаммолари» Республика илмий-амлий анжумани тўплами. Жиззах
2004 й 212 б 
4. 
О.К.Адилов, М.Б.Тиркашева,И.Б.Аскаров Карерда ишловчи 
автомобилларнинг экологик хавфсизлигини таъминлашнинг экс-
плуатацион усуллари. ФарПИ илмий – техник журнали 2015 йил 
125-129б.
 
 

---

970 
Исмагулова Гулмира Нуралиевна 
ЎзЖТСУ “Спорт менежменти ва иқтисодиёт” кафедраси 
ўқитувчиси, ТДАУ мустақил тадқиқодчиси 
 
ХУДУДЛАРНИ ИЖТИМОИЙ-ИҚТИСОДИЙ ВА ЛОГИСТИК 
РИВОЖЛАНТИРИШ МУАММОЛАРИНИ ҲАЛ ЭТИШ 
ТАМОЙИЛЛАРИ 
Ҳозирги кунда, бозор ислоҳотларининг янги босқичига ўтили-
ши муносабати билан, Ўзбекистонда иқтисодий ва ижтимоий муно-
сабатларнинг худудий субъектларнинг ривожланишини бошқариш-
нинг асосига тегиб ўтадиган ўзгаришлар содир бўлмоқда. Худудий 
субъектларнинг иқтисодиётдаги асосий вазифаси ҳудудларда фао-
лият юритаётган қишлоқ хўжалиги субъектларининг барқарор 
иқтисодий ривожланиши учун шарт-шароитларни яратиш, худудда 
зарурий турмуш даражаси ва аҳолининг ижтимоий таъминотини 
қўллаб-қувватлаш, экологик муаммоларни ҳал қилиш ҳисобланади. 
Худудларни 
ижтимоий-иқтисодий 
ва 
экологик 
ривожлантириш муаммоларини ҳал қилиш ягона тамойилларга 
бўйсундирилган ва ўзида меъёрий-қонунчилик базаси ва 
қўлланиладиган бошқарув дастакларидан (маъмурий, иқтисодий) 
ташкил топадиган ўзаро боғланган тизимни тақдим қилади. Бунда 
мазкур тизимнинг асоси ягона бошқариш элементи бўлиши лозим, 
у режалаштариш, ташкил қилиш, мотивациялаш ва назорат қилиш 
функцияларини бажариши лозим. 
Стратегик бошқаришнинг энг муҳим элементларидан бири 
аграр секторда содир бўлаётган ижтимоий ва иқтисодий жараёнлар-
нинг давлат томонидан тартибга солиниши ҳисобланади. Ўзбекис-
тонда амал қилаётган АСМ ни тартибга солиш механизмларининг 
мукаммал эмаслиги қишлоқ хўжалигида барқарор иқтисодий 
вазиятни 
ушлаб 
туришга 
йўналтирилган 
чора-тадбирлар 
тизимининг самарасизлигида намоён бўлади. 
Қишлоқ хўжалигини тўғридан-тўғри бюджетдан қўллаб-
қувватлаш етарлича амалга оширилмаган ва маҳсулотга 
бериладиган дотациялар, баъзи бир харажатларни компенсациялаш, 
кредитлар ва ижтимоий дотациялар кўринишида ифодаланган. 
Амалдаги чораларнинг асосий камчилиги тўловларнинг тўлиқ 
эмаслиги ва ўз вақтида эмаслиги бўлган. Шу билан биргаликда, 

---

971 
иқтисодий ривожланган мамлакатларнинг тажрибаси шуни 
тасдиқлайдики, 
аграр 
ишлаб 
чиқаришни 
ривожлантириш 
фаолиятнинг кўпгина турлари бўйича аниқ амалга ошириладиган 
давлат ёрдами чораларисиз аҳолининг озиқ-овқат товарларига 
бўлган эҳтиёжларининг юқори даражасини таъминлай олмайди [1]. 
Таълим, соғлиқни сақлаш, қишлоқ хўжалиги, арзон уй-жойлар 
қуришни ривожлантириш бўйича устувор миллий лойиҳаларнинг 
амалга оширилиши кейинги 2 йилда мамлакатнинг ушбу 
ижтимоий-иқтисодий сохаларига катта ҳисса қўшди. Бунда 
мамлакат АСМ га инвестициялар қарийб 1 трлн рублни ташкил 
этганлигини айтиб ўтиш етарли бўлади, бу охирги 10 йилдаги 
инвестициялар билан тенг. Бунда кластер типидаги агросаноат 
яралмаларини яратиш зарурлиги аниқ белгилаб берилган, уларда 
инвесторларнинг таваккалчилиги камаяди ва янги суғурталаш 
шакллари қўлланилиши мумкин. Кластерларни яратиш бирламчи 
қишлоқ хўжалиги ишлаб чиқарувчилари учун ҳам, қайта ишлаш, 
савдо ва сервис корхоналари ҳамда қишлоқ хўжалиги тезникасини 
ишлаб чиқарувчи заводлар учун ҳам фойда келтиради, стратегик 
планда маркетинг сиёсатини қуриш учун шарт-шароитларни 
яратади. 
Шуни қайд қилиш лозимки, замонавий Ўзбекистон да, худди 
олдинги Совет Ўзбекистон сидаги каби, озиқ-овқат хавфсизлиги 
баланси бузилган, мамлакатга 30 млрд доллардан ошиқ суммада 
импорт озиқ-овқат маҳсулотлари, жумладан истеъмол қилинадиган 
қимматли оқсил маҳсулоти – гўштнинг 60% дан кўпроғи олиб 
кирилмоқда. Шу билан биргаликда, олиб кирилаётган озиқ-овқат 
маҳсулотларининг 95% дан кўпроғини мамлакатнинг ўзида ишлаб 
чиқариш мумкин.
Қишлоқ хўжалигида паст меҳнат унумдорлиги даражасининг 
асосий сабаби менежментнинг паст даражаси ва ишлаб чиқариш 
фондларининг ҳалокатли емирилиши ҳисобланади. 
Озиқ-овқат маҳсулотлари нархларининг тўхтовсиз ўсиши 
уларни Европа Иттифоқи мамлакатлари даражасигача олиб чиқди. 
Бу мамлакатнинг кўпгина худудларида қишлоқ хўжалиги ишлаб 
чиқаришининг инвестицион жозибадорлигини ошириш учун шарт-
шароитларни яратди. Шу муносабат билан худудий қишлоқ 
хўжалиги кластерларининг яратилиши инвесторлар учун самарали 
лойиҳаларни ишлаб чиқиш имконини беради [2]. 

---

972 
Ўзбекистонда иқтисодий шарт-шароитларнинг турғунлашуви 
ва худудлардаги иқтисодий ўсиш кейинги йилларда кластерларни 
шакллантириш учун реал олд йўлланмаларни яратди. Бозор 
иқтисодиёти ривожланган мамлакатларда корхоналар кластерлари 
ўнлаб йиллар давомида яратиган. Кластернинг ядроси сифатида 
малакали менежментга ва корпоратив маданиятнинг юқори дара-
жасига эга бўлган кучли корхоналар чиққан. Кластерга бир жинсли 
корхоналарни киритиш базавий корхона – кластернинг ядросининг 
менежмент тажрибаси ва корпоратив маданиятини қабул қилишга 
кўмаклашган. 
Бунда қишлоқ хўжалиги ишлаб чиқаришида кичик ва ўрта 
корхоналар кластерларини яратишнинг вазифаларидан бири 
рақобaт муҳити ва бозор талабининг узлуксиз ўзгаришларига 
мослашиш, шунингдек Ўзбекистон худудларининг товар 
бозорларида қишлоқ хўжалиги маҳсулотлари импортерларининг 
таъсирини камайтириш ҳисобланади. Кластерларнинг яратилиши 
янги хусусиятларга эга бўлган товарларни (жумладан, озиқ-овқат 
маҳсулотларини) ишлаб чиқаришга кўмаклашиши мумкин. 
Замонавий шароитда турли мамлакатлар иқтисодиётини ри-
вожлантиришнинг енг муҳим йўналиши истеъмолчиларга турли 
хил юқори технологияли хизматларни тақдим етиш шакллари ва 
усулларидаги ўзгаришлар билан боғлиқ рақамли иқтисодиётга 
ўтишдир. 
Рақамли логистика анъанавий транспорт ва логистика сектори 
учун рақамли иқтисодиётнинг глобал муаммоларига жавоб беради, 
масалан, тез ўзгарувчан, глобаллашган ва рақобатбардош савдо 
муҳити, таъминот занжирларининг мураккаблиги, мижозларнинг 
истиқболларини тез ўзгартириш, чекланган инфратузилма ресурс-
лари. Електрон тижоратда логистика муаммолари анъанавий 
савдога нисбатан товар таъминот занжирларини шакллантириш ва 
сотишнинг тезроқ суръатларига боғлиқ. Бу хусусият турли 
географик ҳудудларда омборларда товарлар захирасини янада 
оқилона режалаштириш учун талабни прогнозлаш механизмларини 
такомиллаштириш, товар айирбошлаш вақтини ва етказиб бериш 
харажатла рини камайтириш зарурлигини белгилайди. Б2Б 
соҳасида салоҳиятли мижозга ишлаб чиқариш циклини (ишлаб 
чиқариш, жўнатиш, транзит вақти, ом борга борар тахминий санаси 
ва ҳоказо) таъқиб етиш билан долзарб маълумотларни мустақил 

---

973 
равишда куза тиб бориш янада самарали харидларни 
режалаштириш ва, бинобарин, уларнинг логистикасини таъминлаш 
им конини берадиган технологияларни жорий етиш истиқболли 
ҳисобланади. 
Рақамли 
логистикани 
ривожлантиришнинг 
истиқболли йўналишлари, шунингдек, нарсалар Интернетнинг 
ривожланиши (маҳсулотларни ишлаб чиқариш учун сарфланадиган 
материаллар ва хом ашёни автоматик равишда буюрт ма қилиш ва 
тайёр маҳсулотни воситачилик занжирларини четлаб ўтган ҳолда 
истеъмолчига автоматик равиш да етказиб бериш) ва транспорт 
тизимларида учувчисиз технологияларни қўллаш билан боғлиқ [3].