Тошкент “транспорт ва логистика: республика транспорт-транзит салоҳиятини ривожлантиришда рақамлитехнологиялар”

 
1-Расм.
Таркиби бузилган оҳактошда тоннел қурилиши пайтида қулаш
 
(камарнинг юқорисида 12 м, ўйманинг кенглиги 10 м, узунлиги 18 м) 
Биринчидан, маҳаллий қулаш содир бўлади, у вақтинча маҳ-
камлашни бузади, сўнгра ёпмадаги синган оҳактошларнинг бутун 
массаси қулаб тушади.
Келтирилган сабабларга кўра, вужудга келган тоннеллардаги 
бузилишлар ҳажми ва жойлашуви бўйича умумий, қисман ва 
маҳаллий бўлиши мумкин. 
Одатда, порталда ёки тоннел ичида жойлашган алоҳида участ-
каларни тиклаш билан шуғулланиш керак [14]. Тиқилиб қолиш ва 
қулаш турлари (2-расм) ҳар хил бўлиши мумкин ва қурилиш сайти-
нинг муҳандислик-геологик тузилишига, иш услубига, тоннел қопла-
масининг лойиҳаси ва бошқа сабабларга боғлиқдир. Тоннелнинг пор-
тал ва порталга яқин участкаларида, чуқурликдаги тубларда, одатда 
тоннел устида жойлашган тош жинсларининг умумий қулаши содир 
бўлади. Тўкилган тош тоннелга киришни тўлиқ ёпганда, тўсиқли деб 

---

887 
номланади (2-расм, а) ва агар у тоннелга киришни тўлиқ ёпмаса, улар 
ажратиш йўли билан олиб ташланади (2-расм, б).
 
2-Расм.
Тоннелларда бузилишларнинг асосий турлари:
 
а - тоннел олди, б, в – тўла қисми; д, е, ж - чекка қисми; г – ктчик қисми; з – тепа қисми; l
в
- тушиш узунлиги (тоннелнинг қисми узунлиги); l
з
– тиқилиб қолган қисм узунлиги 
(тўкилган тош эгаллаган майдон узунлиги); h
в
- бузилишнинг баландлиги; h
з
- тоннел 
ичига тўкилган тошли грунт баландлиги 
Фронтал ёнбағирдан бошлаб ва ярим тўкилган тошли грунтлар 
атрофида 5-10 м узунликдаги осма шакл пайдо бўлиши мумкин, 
чекка қисми билан (2-расм, в ва 2-расм, г). Тоннелнинг ичи тўсиқ-
лар шаклидаги грунтлар билан тўлдирилиши мумкин (2-расм, д), 
тошли грунтлар эса тоннел устиига қулаши ёки грунтлар тўлиқ бўл-
маган ҳолда (2-расм, е) тоннел тагига этиб бормайдиган шакл билан 
албатта. Бундан ташқари блокланиш, шунингдек, ажралган ҳолда 
бўлиши мумкин (2-расм, ж), ҳамда бўлиниб (2-расм, е, ж, з), бир то-
мондан тоннелни беркитиб тўсиқлар ҳосил қилиниши мумкин. 

---

888