Тошкент “транспорт ва логистика: республика транспорт-транзит салоҳиятини ривожлантиришда рақамлитехнологиялар”

 
 
 
 
 
 
2-расм. ШЖТ эксплуатацион сифатларини таъминлаш тизимининг 
икки поғонали иерархик тузилиши 
β параметрлар 
ШЖТ томонидан эксплуатацион 
сифатларни бошқариш 
Автобус саройи-
1 
Автобус саройи-
n 
Бошқарувчи 
P 
G 
m
1
 
m
n
 
m
n+1
 
𝒚
𝒏+𝒇 𝒇
 
V 

---

767 
Эксплуатацион сифат кўрсаткичларнинг оптимал миқдорига 
эришиш учун қуйидаги қўшимча шартларни киритиш мумкин: 
1)
𝑦
𝑖 𝑓
чиқиш 
k
компанентга эга,
𝑦
𝑖 𝑓
= (𝑦
𝑖 𝑓 ,..,
1
𝑦
𝑖 𝑓 
𝑛
),
бу 
ерда k барча йўналишлар учун мақсад функцияси миқдорини 
англатади. 
2)
Кириш 
k 
компонентига эга,
 
𝑚
𝑛+1
= (𝑚
𝑛+1
1
, … , 𝑚
𝑛+1
𝑘
);
 
бундан ташқари, 
𝑃
𝑛+1.
ва 
𝑃
𝑛+1.𝑤
таққослаш орқали аниқланади. 
𝑦
𝑛
𝑗
+ 1, 𝑓 = 𝑢
𝑗 𝑓
+ 𝑚
𝑛+1
𝑗
+ 𝑐
𝑓
𝑗
1 ≤ 𝑗 ≤ 𝑘,
 
(4) 
3)
Ўзаро алоқадорлик даражалар бўйича тавсифланганда 
𝑢
𝑗 𝑓
= ∑ 𝑦
𝑖 𝑓
𝑗
𝑛
𝑖+1
, 1 ≤ 𝑗 ≤ 𝑘,
 
(5) 
n та йўналиш учун сифат функциялари қуйидагича 
ифодаланади: 
𝐺
𝑖𝛽 
(𝑚
𝑖
) = ∑ 𝛽
𝑓
𝑗
𝑘
𝑗=1
𝑦
𝑖 𝑓
𝑗
 
(6) 
У ҳолда йўловчилар томонидан талаб этиладиган сифат 
функцияси қуйидаги кўринишга эга бўлади:
𝐺
𝑛+1,𝛽
(𝑚
𝑛+1.𝑛
) = 𝐺
(𝑦
𝑛+1.𝑓 
)
(𝑚
𝑖
) − ∑ 𝛽
𝑓
𝑗
𝑘
𝑗=1
𝑦
𝑖 𝑓
𝑗
 
(7) 
Кейинчалик 
бошқарувчи 
жараёнларнинг 
бир-биридан 
мустақиллигини (боғланмаган) ўз зиммасига олиши ва уларни 
мувофиқлаштириш 
учун 
ўзаро 
таъсир 
доираларини 
мувофиқлаштириш принципини қўллаши мумкин. 
Усул бўйича глобал мақбулликни олиш (боғланмаган) ўзаро 
таъсирларни мувофиқлаштириш, қуйи даражадаги элементлар 
маҳаллий функциялар ва ўзаро таъсирлар нуқтаи назаридан 
ўзларининг сифат функцияларини максимал даражага кўтаришлари 
керак бўлади. Бошқарувчи эса ўзаро таъсирларни мувозанатлаш 
учун 
𝛽
𝑓
𝑗
мувофиқлаштирувчи параметрларни танлаши керак: 
∑ 𝑦̂
𝑗 𝑓
𝑖
𝑛
𝑗=1
= 𝑢̂
𝑖 𝑓
 
(8) 
Бу ерда: 
𝑢̂
𝑖 𝑓
– танланган йўналиш учун оптимал қийматлар, 

---

768 
𝑦̂
𝑗 𝑓
𝑖
-танлаб ШЖТ тизими бошқаруви учун оптимал қиймат. 
Шуни таъкидлаш керакки, масаланинг моҳиятли бўлиши 
қуйидаги тенгсизликларни қондиришни талаб қилади: 
𝑚
𝑖
≥ 0, 0 ≤ 𝑖 ≤ 𝑛 + 1, 𝑦
𝑛+1 𝑓
≥ 0. 
 
(9) 
Хулоса ўрнида шуни такидлаб ўтиш мумкинки бозор 
иқтисодиётига асосланган замонавий мураккаб ишлаб чиқариш ва 
хизмат кўрсатиш жараёнларида талаб ва таклиф муносабатлари 
асосида юзага келаётган икки томонлама манфаатлар тўқнашувини 
самарарали бошқариш учун хар қандаш бошқаруш тизимлар 
поғоналари, тизим ости тузулмаларининг мақсад ва вазифаларини 
ўзаро қайишқоқ ҳолатда бегилаб олиш, тезкор тузатишлар киритиб 
бориш, уларнинг мавжуд эксплуатацион шарт-шароитлардан 
юқори даражада оқилона фойдаланиш ишлаб чиқариш ва хизмат 
кўрсатиш бозорида мувоффаққият қозонишнинг энг мухим шарти 
ҳисобланади..