Tosnkent moliya instituti u. K. Yakubov, yo. S. Ilxamova, M. I. Azizova elektron tijorat

Klik va g‘isht
” tizimga o‘tmoqdalar. 
Kiberfazo. 
Kiberfazo - bu kompyuterlar va tarmoqlardan 
foydalangan holda elektron savdo o‘tkaziladigan fizik bo‘lmagan muhit. 
Web, elektron bozorlar, ijtimoiy tarmoqlar va aloqa vositalari eng 
muhim mexanizmlardir. 
Elektron bozorlar va tarmoqlar. 
Elektron savdo 
elektron 
bozorlarda
ya’ni xaridorlar va sotuvchilar tovarlar, xizmatlar yoki 
ma’lumot sotish kabi tijorat operatsiyalarini amalga oshiradigan onlayn 
joyda o‘tkazilishi mumkin. Shuningdek, istalgan shaxs Internet orqali 
mahsulot yoki xizmatlarni sotadigan xususiy bozorni ochishi mumkin. 
Elektron bozorlar, shuningdek, odamlarni boshqalarga yoki ish joylari 
bilan topishtirishi mumkin. Odatda ular mustaqil mulk egalariga tegishli. 
Elektron bozorlar Internet yoki intranet (ichki tarmoq, tashkilot ichida)
orqali sotuvchilar va xaridorlarga ulanadi. I
ntranet
web-brauzerlar va 
Internet protokollari kabi Internet vositalaridan foydalanadigan 
korporativ yoki hukumatning ichki tarmog‘i. Boshqa yana bir 
kompyuter sferasi bu- Internet texnologiyasidan foydalangan holda bir 
nechta tashkilotlarning intranetlarini xavfsiz tarzda ulash uchun xizmat 
qiladigan 
tarmoq (ekstranet)
(Internet Tutorial T2-ga qara) 
Rasmning pastki qismida Elektron savdo uchun infratuzilma 
ko‘rsatilgan. Infratuzilma Elektron savdoda ishlatiladigan apparat, 
dasturiy ta’minot va tarmoqlarni tasvirlaydi. Ushbu tarkibiy qismlarning 
barchasi yaxshi boshqaruv amaliyotini talab qiladi. Bu shuni anglatadiki, 
kompaniyalar Elektron savdo modellari va strategiyalaridan biznesda 
foydalanishni optimallashtirish uchun rejalashtirish, tashkillashtirish, 
motivatsiya qilish, strategiyani yetarlicha ishlab chiqish va qayta qurish 
jarayonlarini tashkillashtirishi kerak. 
Bitimlarning tabiati va ishtirokchilar o‘rtasidagi munosabatlar 
bo‘yicha ES (elektron savdo)ni tasniflash. ESning umumiy tasnifi bu 

---

33 
operatsiya (tranzaksiya)lar turiga va uning a’zolariga bog‘liq. ES 
operatsiyalarining asosiy turlari quyida keltirilgan.