Tosnkent moliya instituti u. K. Yakubov, yo. S. Ilxamova, M. I. Azizova elektron tijorat

Elektron savdo
(ES) (англ. Electronic trading, eTrading, e-
Trading) – bu Internet orqali savdo-sotiq faoliyatini amalga oshirish. 
Elektron tijorat tushunchasi o‘z ichiga oladi qyudagilarni oladi: 

Onlayn manbalar orqali ma’lumotlar, mahsulotlar yoki 
xizmatlarni uzatish; 

Xizmatlarni elektron ko‘rinishda taqdim etish; 

An’anaviy savdo usullaridan foydalangan holda onlayn tarzda 
tashkil etish. 
Elektron tijorat dasturlarining kelib chiqishini 1970-yillarning 
boshlarida kuzatish mumkin, bunda pullar elektron shaklda, asosan 
moliyaviy institutlari orasida (elektron pul o‘tkazish [EFT] nomi bilan 
tanilgan), bu orqali mablag‘larni bir tashkilotdan boshqasiga yo‘naltirish 
mumkin edi. Biroq, ushbu dasturlardan foydalanish yirik 
korporatsiyalar, moliyaviy institutlar va boshqa bir nechta qat’iyatli 
bizneslar uchun cheklangan edi. Keyin elektron hujjat almashinuvi 
(EDI), odatdagi hujjatlarni elektron ravishda uzatishda foydalaniladigan 
texnologiya paydo bo‘ldi. Keyinchalik EDI moliyaviy operatsiyalardan 
boshqa turdagi operatsiyalarga kengaydi (EDI haqida ko‘proq ma’lumot 

---

31 
olish uchun Online Tutorial T2-ga qarang). Keyinchalik sayyohlarni 
bron qilish tizimlaridan tortib, onlayn aksiyalar savdosigacha bo‘lgan 
yangi EC dasturlari paydo bo‘ldi. 
Internet 1969-yilda AQSh hukumati tomonidan o‘tkazilgan tajriba 
sifatida paydo bo‘ldi va uning dastlabki foydalanuvchilari asosan 
akademik tadqiqotchilar va boshqa olimlar edi. Ba’zi foydalanuvchilar 
Internetda shaxsiy e’lonlar joylashtirishni boshladilar. EC 
rivojlanishidagi muhim bosqich 1990-yillarning boshlarida Umumjahon 
Internetning (“Internet”) paydo bo‘lishi edi. Bu kompaniyalarga 
Internetda matn va fotosuratni taqdim etish imkoniyatini berdi. 1990-
yillarning boshlarida Internet tijoratlashtirilgach va foydalanuvchilar 
Umumjahon Internetda ishtirok etishni boshlaganlarida,