|
Nazorat uchun savollar
1. Uy-joy xo’jaligini isloh qilish maqsadida mustaqillikning dastlabki
yillarida qanday normativ hujjatlar qabul qilindi?
2. O’zbekiston Respublikasi Prezidentining 2001 yil 17 apreldagi PF-2832-
sonli Farmoni nima maqsadda qabul qilindi?
3. O’zbekiston Respublikasida uy-joy kommunal xo’jaligi boshqaruv
tizimidagi o’zgarishlarni aytib bering.
4. "O’zkommunxizmat" agentligi qachon tashkil etildi?
45
5. O’zbekiston Respublikasi Uy-joy kommunal xizmat ko’rsatish vazirligi
nima maqsadda tashkil etildi?
6. O’zbekiston Respublikasi Uy-joy kommunal xizmat ko’rsatish
vazirligining asosiy vazifalari va faoliyat yo’nalishlarini aytib bering.
7. O’zbekiston Respublikasi Uy-joy kommunal xizmat ko’rsatish vazirligi
qaysi davlat organiga hisobot beradi?
8. Uy-joy kommunal xizmat ko’rsatish sohasida vakolatli davlat organi qaysi
tashkilot hisoblanadi?
9. O’zbekiston Respublikasining “Davlat-xususiy sheriklik to’g’risida”gi
qonuni qanday maqsadda qabul qilingan?
10. “Davlat-xususiy sheriklik” iborasining mohiyatini tushuntirib bering.
11. “Davlat-xususiy sheriklik” munosabatlari qaysi sohalarda tatbiq etilishi
nazarda tutilgan?
46
4-BOB. KOMMUNAL INFRATUZILMA KORXONALARINI
BOShQARISH USULLARI
Tayanch iboralar:
iqtisodiy vositalar, boshqarish usullari, iqtisodiy usul,
tashkiliy-farmoyish usuli, ijtimoiy-ruhiy usul, sotsiologiya, psixologiya, huquqiy
usullar, tarbiyaviy usullar, nomarkazlashtirish printsipi, ijtimoiy javobgarlik, nizo,
asabni buzish.
4.1-§. Kommunal infratuzilma korxonalarini boshqarish usullari
Boshqaruv usullari bu boshqaruv subyektining boshqaruv obyektiga
maqsadli yo’naltirilgan ta`sir o’tkazishning usullari, ya`ni boshqaruvchining u
boshqarayotgan ishlab chiqarish kollektiviga qo’yilgan maqsadlarga erishish
jarayonida uning faoliyati koordinatsiyasini ta`minlashdir.
Boshqaruv usullari vositasida kommunal infratuzilma obyektlaridagi
iqtisodiy jarayonlarga va ishlab chiqarish qatnashchilariga moddiy, moliyaviy,
energiya, mehnat resurslarini imkoni boricha kam sarf qilib yuqori natijalarga
erishish maqsadida ta`sir etiladi. Ishlab chiqarish samaradorligi ko’p jihatdan
boshqaruv usullari mukammalligi va to’g’ri shakllantirilganligi bilan uzviy
bog’liqdir.
Boshqaruv usullaridan o’rinli foydalanish kommunal infratuzilma obyektlari
va korxonalarini boshqarishda muhim o’rinni egallaydi. Mehnat jamoasiga ta`sir
etish usullari orasida boshqaruv mexanizmi uchun bozor iqtisodiyoti sharoitida
boshqaruv obyektiv qonunlari talablariga muvofiq keluvchilarigina eng maqbul va
maqsadga muvofiq deb hisoblanadi. Buning mohiyati shundaki, boshqaruv usullari
bozor iqtisodiyotiga mansub qonunlar tizimi bilan uzviy bog’liqdir.
Boshqaruv usullari tashqi va ichki omillar ta`sirida o’zgaradi. Tashqi
omillarga: tashqi va ichki sharoit o’zgarishi, iqtisodiyotni boshqarishda tub
islohatlarni
amalga
oshirish,
xalq
xo’jaligi tarmoqlarining texnikaviy
qurollanganlik darajasini boshqarish tizimida o’zgarishlar (iqtisodiy islohatlar,
47
iqtisodiyotni boshqarishning tarmoq tizimidan hududiy tizimiga o’tish va x.k.)
kiradi. Ichki omillarga: jumlasiga yirik ishlab chiqarish birlashmalarini tashkil
etish asosida ishlab chiqarish kontsentratsiyasini amalga oshirish; korxona kattaligi
o’zgarishi natijasida uning bir guruhdan ikkinchisiga o’tkazilishi; ishlab chiqarish
ixtisoslashish darajasi o’zgarishi; mehnatning texnika bilan ta`minlanish darajasi
yaxshilanishi; ishlab chiqarishni rejalashtirish va jadal tartibga solishning mavjud
usullarini takomillashtirish va yangilarini joriy qilish (tarmoqli rejalashtirish va
boshqarish; ishlab chiqarishni uzluksiz tezkor rejalashtirish, ishlab chiqarishni
boshqarishni avtomatlashtirilgan tizimini qo’llash va h.k.) kiritish mumkin.
Boshqaruv usullari bevosita ijtimoiy-iqtisodiy munosabatlarga ta`sir etuvchi
ishlab chiqarish usuli rivojlanishi va jamiyat ishlab chiqarish kuchlari o’sishi bilan
o’zgarib boradi. Kommunal infratuzilma obyektlari va korxonalari muvaffaqiyatli
rivojlanishida boshqaruv usullarini to’g’ri tanlash muhim ahamiyatga ega.
Boshqaruv usullarini iqtisodiyotning ma`lum aniq sohalarida amal qilishning
turli yo’llari orasidagi umumiy hodisa sifatida ajratish mumkin. Masalan,
boshqaruv darajalari bo’yicha boshqaruv usullari (davlat sektorini boshqarish
usullari, sex, korxona, birlashma, mintaqani boshqarish usullari), yoki tarmoqlarni
boshqarish usullari (sanoat, transport, qishloq xo’jaligini boshqarish usullari)
haqida so’z yuritish mumkin. Shuningdek, turli subyektlar tomonidan
qo’llaniladigan boshqaruv usullarini ajratib ko’rsatish mumkin. Davlat boshqaruvi
usullari jamoat tashkilotlarini boshqarish usullari. Yoki iqtisodiyotning ayrim
sohalarida qo’llaniladigan boshqaruv usullarini (ishlab chiqarishni, moliyaviy
sohani, fan va maorifni boshqarish usullari)ni ham ko’zda tutish lozim.
Boshqaruv tashkilotlari tizimi turli-tumanligi bu tashkilotlar faoliyati
usullarini ajratish uchun asos bo’lib xizmat qiladi. Bu Yerda so’z vazirliklar,
assosatsiyalar, aktsionerlar jamiyati, davlat qo’mitalarini boshqarish usullari haqida
so’z boradi.
Va nihoyat, turli turkumga kiruvchi ishlovchilar boshqaruv faoliyatida
menejerlar, direktorlar, bo’limlar boshliqlari tomonidan qo’llaniladigan boshqaruv
usullarini ajratib ko’rsatish mumkin.
48
Demak, boshqaruv nazariya va amaliyotida turli boshqaruv usullari
mavjuddir. Ular boshqaruv usullarining har bir guruhi o’z xususiyatlariga ega
bo’lgan tizimni tashkil etgan.
Iqtisodiyot tarmoqlarida faoliyat yurituvchi korxona va tashkilotlarni
boshqarishda quyidagi usullardan foydalaniladi: iqtisodiy, tashkiliy, ijtimoiy,
psixologik va huquqiy. Boshqaruvning bu usullari o’zaro uzviy bog’liqdir, shu
sababli ularning birortasiga ortiqcha ahamiyat berish butun ishlab chiqarishning
normal borishi buzilishiga olib keladi. Hozirgi davrda bozor iqtisodiyotini
boshqarishning iqtisodiy usullari muhim ahamiyat kasb etmoqda.
Do'stlaringiz bilan baham: |
