О. Mavlonov, Т. Tilavov, В. Aminov biologiya

76-rasm.
Oraliq miya nerv markaziga ta’sir 
qilib, mushukning jahlini chiqarish.
77-rasm.
Mushukning uyqu va 
tetiklik markaziga ta’sir qilish.
kaziga kuchsiz elektr toki ta’sir qilinganida uyqudagi mushuk sakrab turgan, 
tanasini bukib, quloqlarini osiltirib olgan va junini hurpaytirib, hujum qilishga 
shaylangan (76-77-rasmlar). Hissiyotning boshqarilishida ichki sekretsiya bezlari 
ajratib chiqaradigan biologik faol moddalar, ayniqsa adrenalin katta ahamiyatga
Topshiriqlarga javob yozing va javobingizni tekshirib ko‘ ring:
1. Hissiyotga tegishli tushunchalarni ularning ma’nosi bilan juftlab yozing: A - hissiyot, 
his-tuyg
1
u, В - hissiyot tili, D - hissiyotning ichki namoyon bo‘lishi, E - hissiyotning 
tashqi namoyon bo'lishi; 
1
- ifodali xatti-harakatlar, 
2
- qon aylanish, nafas olish 
organlari ishining faollashuvi, 3 
odamning atrof-muhitga va o‘zdga bo‘lgan ichki 
kechinmalari, 4 - odamning yurish-turishi, gap ohangi, tanasi va yuz holati.
2. Hissiyot xillari: A - ijobiy, В - salbiy, 
D 
- boshqalar his-tuyg‘usini boshqarish, 
E -his-tuyg‘ uning nerv boshqarilishi, F - his-tuyg‘nning gumoral boshqarilishi; 1 -
ifodali xatti-harakatlar orqali, 
2
- g'azablamsh, qo'rquv, qayg'u, jirkanish hislari,
3 - bosh miya katta yarimsharlari va oraliq miya bilan bog'liq, 4 - ichki sekretsiya 
bezlari orqali, 5 - qoniqish, hayajonlanish, xursandchilik, xush ko‘ rish hislari.
0 ‘ylab javob bering:
1. «Yuragi qinidan chiqayozdi», «qo'rqqanidan eti jimirlab ketdi», «tepa sochi tikka 
bo‘ldi», «lavlagidek qizarib ketdi» iboralari qanday hissiyot bilan bog'liq?
2. Ifodali xatti-harakatni hissiyot tili deyishadi. Ayting-chi, qo‘lini paxsa qilib, boshini 
oldinga siltab gapirayotgan kishi nima demoqchi?
I
149

---

49-§. Xotira
Xotiraning ahamiyati. 
Odam ko‘ rgan narsalarining qiyofasini, eshitgan yoki 
guvohi bo'lgan voqea va hodisalami ma’ lum vaqt davomida eslab qoladi. Odam 
eslab qolish tufayli o‘rganadi.