Sabirova rixsi abdukadirovna yuldashev nosirjon muxam edjanovich

5.7. G likogen n ing parchalanishi (glikogenoliz)
G lik ogen n in g parchalanishi y o k i uning safarbar qilinishi, orga ­
nizm ning g lyu k oza ga talabi oshishiga javob an r o ‘ y beradi. G lik o ­
gen jigard a asosan ovqa t iste’ m ol qilish o ra lig ‘ idagi intervallarda 
parchalanadi, bundan tashqari, jig a r va mushaklarda bu jarayon
jism o n iy
ish 
vaqtida 
tezlashadi. 
G likogen n in g parchalanishi, 
glyu k oza 
qold iq larin in g 
glyu k oza-l-fosfat 
ko'rinishida 
ketma- 
ket ajralishi y o ‘ li bilan kechadi. G lik o zid b o g ‘ i anorganik fosfat
90

---

sarflanishi bilan parchalanadi, shu sababli bu jarayon fosforillanish 
deb ataladi, fermenti esa - glikogen fosforila za .
Shu 
tariqa 
g lik ogen n in g 
parchalanishi, 
sintezlanishi 
kabi 
polisaxarid zanjirining tiklanm aydigan oxiridan boshlanadi. Bunda 
glikogen n in g shoxlangan strukturasi glyu k oza q oldiqlarinin g tezroq 
erkin boMishini yengillashtiradi, shunday qilib, glik o g e n m olekulasi 
qancha k o ‘ p uchlarga ega b o is a , shuncha k o ‘ p g lik og en fosforila za
m olekulalari bir vaqtda ta’ sir etadi. G lik o gen fo sfo rila za faqatgina 
a-l,4-glikozid b o g ‘ ini parchalaydi. G lyu koza qoldiqlarin in g ketma- 
ketlikda ajralishi, shoxlanish nuqtasida 4 ta m onom er qolganda to 
xtaydi. Dastlab shoxlanish nuqtasigacha qolgan gly u k oza qoldiqlari, 
oligosaxaridtransferaza ishtirokida tiklanm aydigan q o ‘ shni zanjir 
uchiga, uni uzaytirgan holda k o ‘ chiriladi, shu tariqa tosforilaza 
ta siriga sharoit yaratadi. Shoxlanish nuqtasida qolgan glyu k oza 
qoldiqlari a - l,
6
-glyu k ozid aza yordam ida erkin g lyu k oza k o ‘ rinishida 
gidroiitik ajraladi, so ‘ ngra glikogen n in g shoxlanm agan sohasi yana 
qayta fosforilaza bilan to ‘ qnashishi mumkin (5.8-b rasm).