Sabirova rixsi abdukadirovna yuldashev nosirjon muxam edjanovich

10.6. Siydik y o ‘ li toshiari
Siydik tosh kasalligi juda keng tarqalgan. U I % odamlarda 
uchrayd!, asosan o‘rta va keksa yoshli odamlar kasallanadi. Toshlar 
shavel kislota tuzlari (oksalatli toshlar), Ca,(PO,)„ MgNH,PO„ 
kislotasi, sistin aminokislotasi kristallaridan hosil ° a L at a’ tosj^ai
2 9 8

---

tuili tuzlar kristallari aralashm asidan iborat, istallardan qaysidir bir 
turi tosh tarkibida ko‘proq bo‘ladi, ko‘p hollarda oksalatli toshlar 
uchraydi.
Yuqondagi komponentlaming normal siydik tarkibidagi miqdori 
suvda maksimal entish mumkin bo‘ lgan konsentratsiyadagidan yuqori 
bo‘ ladi, shuning uchun ulam ing bir qismi erigan ho Ida, bir qismi 
mikroskopik kristallar holida bodadi. Bu kristallar agregatsiyalanib, 
tosh hosil qilm asligi uchun normada siydik tarkibida tosh hosil 
qiluvchi moddalarning cho‘kishiga qarshilik qiluvchi boshqa 
moddalar — magniy ionlari, pirofosfat, glikozam inglikanlar 
(geparin va xondroitinsulfatlar) bodadi. Bu moddalarning kamayishi 
yoki tosh hosil qiluvchilarning ortishi kristallarning agregatsiyasi 
va tosh hosil boMishiga olib keladi. Bundan tashqari; tosh hosil 
bo‘ lishi siydik pH ko‘rsatkichining o ‘zgarishi bilan ham bog‘ liq. 
Kislotali siydikda oksalat va urat toshlari, ishqoriy siydikda fosfat 
va karbonatli toshlar hosil bo‘ ladi. Tosh hosil bo‘lishi qaytmas 
jarayon, ular siydikda erim aydi. Toshlami erituvchi dori vositalari 
hali qoniqarli natija bergani y o ‘q, siydik toshlari xirurgik yo ‘ l bilan 
olib tashlanadi.
2 9 9

---

11-B O B
U G LE VO D LAR , Y O G ‘L A R VA AM IN O KISLO TALAR  
ALMASHINUVTNING BOSHQARILISHFI
Organizmdagi metabolik yo ‘ llaming eng yirik oqimi uglevod va 
yo g iard an (kam miqdorda aminokislotalardan) energiya manbayi 
sifatida foydalanish bilan bog‘ liq. Qon orqali a ’zolarga tarqaluvchi 
va energiya m anbayi bo‘ lgan asosiy moddalar glyukoza, lipoprotein 
yo g ‘ lari, y o g ‘ kislotalar va keton tanachalari hisoblanadi (11.
1-rasm). U lam i qonga yetkazib beruvchi asosiy a ’zo va to‘qim alar 
jig a r va y o g ‘ to‘qim asi bo‘ lib, barcha a ’zolar energiya manbayi 
sifatida foydalanadi. Iste’molchilar orasida mushak to‘qimasi 
birinchi o‘ rinda turadi, chunki uning massasi katta va jism oniy 
harakat katta miqdordagi energiya sarfini talab qiladi.