Sabirova rixsi abdukadirovna yuldashev nosirjon muxam edjanovich

kiilotasi 
< r =4^ =N~ C O O H Membrana
S t î n
* 
fosfolipidlari
(oziq 
Araxidon kislotasiw
tarkibida)
COOH t Aspirin
Leykotriyenlar
C O O H 9 -:
2i SA
I
Tromboksanlar
COOH
/ / w
PGE,PGF2ePGA? PGI2 
Prostaglandinlar
9.2-rasm.
A yrim eykozanoidlarning sintezi va tuzilishi: 1 -Fos- 
folipaza A ,; 2 - Siklooksigenaza.
Eykozanoidlarning uch g ‘ruhi farqlanadi: prostaglandinlar 
(PG), tromboksanlar (TX), leykotrienlar (LT). Eykozanoidlar juda 
kam miqdorda sintezlanadi hamda ju d a qisqa muddat - minut va 
sekundlarda faol bo‘ ladi.
Turli to‘qim a va holatlarda har xil eykozanoidlar hosil bo‘ ladi. 
Ulaming funksiyasi ham xilm a-xil. Ular silliq mushaklar va qon 
tomirlar qisqarishini (PGF2a, dearli barcha a ’zolarda sintezlanadi) 
yoki aksincha, silliq mushaklar bo‘shashishi va tomirlar kengayishini 
(PGE2 
u
 
ham ko‘pgina a ’zolarda sintezlanadi) ta’m inlaydi. 
PGI, asosan tomirlar endoteliysida sintezlanib, trombotsitlar 
agregatsiyasini to‘xtatadi va tomirlami kengaytiradi. Tromboksan 
TXAA asosan trombotsitlarda sintezlanib, shikastlangan tomir 
sohasida 
trombotsitlar 
agregatsiyasini 
stim ullaydi 
(autokrin 
mexanizm). TXA2 silliq mushak hujayralariga ta’sir qilib tomirlar 
va bronxlami qisqartiradi (parakrin mexanizm).
262

---

Eykozanoidlar nishon-hujayraga maxsus membrana retseptorlari 
orqali ta’sir qiladi va quyidagi ikkilamchi signal uzatuvchilarini hosil 
qilishi mumkin-sAMF, sGMF, inozitoltrifosfat, Ca2*. Eykozanoidlar 
boshqa omillar bilan birgalikda (gistamin, interleykin-1, trombin va 
b.) y a llig ‘ lanish reaksiyalari rivojlanishida qatnashadi. Y allig‘ lanish 
to‘qima shikastlanishiga javob reaksiyasidir, u regeneratsiyaning 
birinchi bosqichi hisoblanadi. Lekin ba’zida y a llig ‘ lanish juda 
kuchli yoki uzoq davom etib, bunda uning o‘zi patologikjarayonga 
aylanadi va davolashni talab etadi. Bunday holatda davolash uchun 
eykazanoidlar sintezi ingibitorlari qodlaniladi. Kortizol va uning 
sintetik analoglari (deksametazon va b.) fosfolipaza ni ingibirlovchi 
lipokortin oqsillar sintezini induksiyalaydi. Aspirin (nosteroid 
y a llig ‘ lanishga qarshi vosita) siklooksigenazani atsetillaydi va 
inaktivlaydi (9.3-rasm).