|
3
Июнь
17
TARIX SAHIFALARIDAGI IZLANISHLAR: “TARIX” FANINI O‘QITISHDA
XAMMURAPI QONUNLARINING MAZMUN – MOHIYATINI ATROFLICHA
O‘RGATISH
Mansurova Zamira Shuhratovna
Buxoro shahar 16- umumiy o‘rta
ta’lim maktabining tarix fani o‘qituvchisi
Annotatsiya
:. Tarix. –. bu. o‘tmishdir.. Uni. o‘rganishdan. maqsad. esa. –. o‘tmishdagi. xatolarni.
o‘rganib,.ulardan.to‘g‘ri.xulosalarni.chiqarishdir..Maqolada.butun.Mesopotamiyani.birlashtirib.
(miloddan. avvalgi. XVIII. asrda),. Bobil. davlatini. tuzgan. va. bu. davlatni. o‘z. qonunlari. orqali.
boshqargan. shoh. Xammurapi. va. uning. yaratgan. qonunlari,. qonunlarning. mazmun. –. mohiyati.
to‘g‘risidagi.ma’lumotlar.yoritilgan..
Kalit so‘zlar:
Bobil,. Xammurapi,. qonun,. Amoriy. podshohligi,. modda,. sud. huquqi,. mulk.
huquqi,. oila. va. nikoh. munosabatlari,. meros. huquqi,. jinoyat. huquqi,. ayirboshlash. va. hadya.
shartnomalari
Bobil. Mesopotamiyaning. Dajla. va. Frot. daryolari. bir. –. biriga. yaqinlashib. ketgan. yerda.
joylashgan.bo‘lib,.u.Kichik.Osiyo.va.Kavkazdan.Fors.qo‘ltig‘iga.qadar.va.Suriya.qirg‘oqlaridan.
Eron.yassi.tog‘ligiga.qarab.ketgan.muhim.savdo.yo‘llari.tutashgan.yerda.joylashgan..
Bobil.–.Amoriy.podsholigi.podsho.Xammurapi.(mil..avv.1792.–.1750.yillar).davrida.gullab.
yashnagan.. Xammurapi. butun. ikki. daryo. oralig‘ida. kuchli. va. yirik. davlat. tuzgan.. Bu. davlatni.
o‘zi. tuzgan. qonunlar. asosida. boshqargan.. Xammurapi. qonunlari. hamma. uchun. –. badavlat. va.
qashshoqlar. uchun. ham. birdek. amal. qilinishi. shart. bo‘lgan.. Xammurapi. qonunlari. davlatni.
adolat. bilan. boshqarish. uchun. va. “Kuchlilar. kuchsizlar. ustidan. zulm. qilmasliklari. ”. uchun.
qabul.qilingan..Uning.qonunlari.qat’iyligi.bilan.ahamiyatli.edi..Xammurapi.qonunlari.jami.282.
moddadan.tashkil.topgan.bo‘lib,.uch.qismga.bo‘lingan:.kirish,.asosiy.qism.va.xulosadan.iborat..
Qonunlar. hayotning. turli. sohalarini. qamrab. olgan. va. tartibga. solgan.. Kirish. qismiga. e’tibor.
berilsa. unda. Qonunni. qabul. qilishdan. maqsad. –. “mamlakatda. haqqoniyat. o‘rnatishdir”. -. deb.
aytiladi..Shuningdek,.podsho.o‘z.unvonlarini.birma.–.bir.sanab,.o‘zining.ulug‘vorligini.ko‘klarga.
ko‘tarib.maqtagan.va.mamlakatiga.qilgan.yaxshiliklarini.sanab.o‘tgan..
Qonunning. asosiy. qismida. jinoyat. ishlari,. sud. ishlari,. xususiy. mulk. huquqining. buzilish.
holatlari,.meros.huquqi,.ayirboshlash.va.hadya.shartnomalari.hamda.oila.va.nikoh.masalalari.keng.
yoritiladi..Xulosa.qismida.esa.Xammurapi.o‘zidan.keyin.qonunlarni.ado.etuvchi.podsholarga.oq.
yo‘l.tilab,.Qonunlarga.rioya.qilmaydigan.yoki.uni.bekor.qiluvchilarni.qahr.bilan.la’natlagan..
Qonunning. ayrim. moddalarini. keltiraman.. Sud. ishlariga. bag‘ishlangan. . “1-. modda.. Agar.
biror. kishi.
1
boshqa. bir. kishini. qasam. ichib. odam. o‘ldirishda. ayblab,. buni. isbotlay. olmasa,.
u. odam. o‘limga. mahkumdir”.. Bundan. ko‘rinadiki,. qonunda. har. bir. holat. uchun. albatta. isbot.
talab.qilingan..Agar.kishilar.o‘zlari.ko‘rgan.holatni.isbotlab.berolmasa.o‘limga.hukm.qilingan..
Bu. jamiyatda. yomon. illatlarning. rivojlanib. ketishidan. saqlab,. mamlakatni. gullab. yashnashini.
ta’minlagan..Yana.bir.oila.va.nikoh.masalasidagi.“128.–.modda..Agar.kishi.bir.ayolga.uylansa.
va. u. bilan. nikoh. shartnomasini. tuzmasa,. u. holda. bu. ayol. uning. xotini. bo‘lib. hisoblanmaydi”..
Bundan.bilish.mumkinki,.nikoh.shartnomasi.bir.necha.ming.yillar.oldin.paydo.bo‘lgan.va.u.qonun.
bilan.tartibga.solingan..Nikoh.shartnomasi.tuzilishidan.avval.“kuyov.bo‘lajak.qaynonasiga.qalin.
puli. –. “tirxatum”,. kelinning. oila. a’zolariga. to‘y. sovg‘alari. –. “biblum”. berishi. lozim. bo‘lgan..
Kelinning.otasi.qiziga.sep.–.“sheriktum”.topshirgan”..
Agar.biror.kishi.uylanib,.farzand.ko‘rsa,.keyin.xotini.vafot.etib,.yana.uylansa,.bu.xotinidan.
ham.farzand.ko‘rsa
,
ota.vafotidan.keyin.merosni.bo‘lish.vaqtida.o‘g‘illar.faqat.o‘z.onalarining.
seplariga.voris.bo‘lib,.ota.uyidagi.narsalar.esa.teng.taqsimlangan”..Ushbu.moddada.ham.barcha.
tomonlarning. manfaatlarini. birdek. himoyalagan.. Xammurapi. qonunlarining. jinoyat. huquqiga.
bag‘ishlangan. qismida. asosan. talion. (“ko‘z. uchun. ko‘z”,. “tish. uchun. tish”). tamoyili. saqlanib.
qolingan.. Bu. 196. –. moddada. berilgan.. “Agar. biror. kishi. birovning. farzandini. ko‘zini. o‘yib.
35
Do'stlaringiz bilan baham: |
