3
Июнь
17
рокида,.“энди.бу.мева.бермайдиган.дарахтни.кесиб.ташлайман”,.деган.вақтда.бошқа.бир.
киши.“кесманг,.энди.мева.беради”,.деб.унга.тасалли.берган..Шундан.кейингина.у.дарах
-
тни.кесиш.ниятидан.воз.кечган..Халқона.тасаввурга.биноан,.ушбу.дарахт.мазкур.амалдан.
кейингина. мева. бера. бошлар. экан. .. Мазкур. ҳаракат. шубҳасиз,. магия. билан. боғлиқ. амал.
ҳисобланади..
Ўз.ўрнида.таъкидлаб.ўтиш.жоизки,.мевали.дарахт.шохлари,.йил.фасллари.ва.сув.ҳам.
икки.асос-эркак.ва.аёлга.бўлинган..кекса.деҳқонлар.мевали.дарахтлар.шохларини.буташ.
жараёнида.доимо.аёл.шохларини.қолдириб,.эркагини.кирқиб.ташлаган..чунки.аёл.шохлар.
серҳосил. мева. берувчилар. ҳисобланган.. Тожик. элшуноси. И.. Муҳиддиновнинг. ёзишича,.
сувни.эркак.ва.аёлга.ажратилишида.дарахт.шохларига.нисбатан.тескари.тасаввур.бўлган.
бўлиб,. эркак. сув. оққан. ариқ. бўйларида. ўтлар. зич. ва. баланд. бўлиб. ўсган,. аёл. сув. оқан.
ариқлар.бўйлари.ўтсиз.бўлган.ёки.жуда.кам.ўт.ўсган..Эркак.фаслларга.қиш.ва.куз.кирган.
бўлса.аёл.фаслга.баҳор.ва.ёз.тааллуқли.бўлган..бундай.бўлиниш.қадимги.аграр.кулътлар,.
аниқроғи,.ҳосилдорлик.култи.билан.боғлиқ.бўлган..
.Қадимдан.дунё.халқларида.“одамлар.руҳи.дарахтларда.яшайди,.агар.марҳумга.атаб.да
-
рахт.экилмаса,.унинг.руҳи.азобда.қолади”,.деган.тушунча.мавжуд.бўлган..Қабристонларда.
қадимдан. қабр. бошига. дарахт. экиш. ҳам. ана. шу. қарашлар. замирида. юзага. келган.. Шу.
боис. одамлар. дарахтларни. бекордан. бекорга. кесишга. қўрққанлар. .. е.. М.. Пешереванинг.
ёзишича,. фарғоналик. тожиклар. тут. дарахтида. сулаймон. пайғамбар. яширинган. деб. уни.
кесмаган...Дарвоқе,.халқ.эртакларида.ҳам.девларнинг.руҳи.дарахт-ларда.яшаганлиги.ай
-
тилади...сибирда.яшовчи.туркий.халқларда.ҳар.бир.қабила.ёки.уруғнинг.ҳомий.дарахти.
бўлган..Масалан,.оқ.қайин.бир.уруғнинг,.арча.ва.қарағай.бошқа.бир.уруғнинг.ҳомий.да
-
рахти. ҳисобланиб,. ҳеч. бир. уруғ. ўзининг. ҳомий. дарахтини. кесишга. журъат. қилолмаган..
Агар.зарурат.туғилса,.бошқа.уруғдагилардан.шу.дарахтни.кесиб.беришни.сўраб.мурожаат.
қилган...Маҳаллий.аҳоли.орасида.ёнғоқ.ва.жийда.дарахтида.ҳам.руҳлар.яшаши.тўғрисида.
қарашлар.қадимдан.мавжуд...
келтирилган. маълумотлардан. кўриниб. турибдики,. аждодларимиз. табиатнинг. ҳар. бир.
мўъжизасини.муқаддас.деб.билганлар..Шу.боисдан.ҳам.улар.дарахтларни.ҳудди.инсонлар.
сингари.жонли.деб,.ҳисоблаб.уларга.азоб.беришдан.ҳайиққанлар..Айниқса,.кишилар.руҳи.
ўлимидан.сўнг.дарахтларда.яшайди,.деган.қадимги.анимистик.қарашлар.даврлар.ва.дин
-
ларнинг.тазйиқи.остида.бўлса-да,.яшовчанлигини.ҳанузгача.сақлаб.қолган.
Фойдаланилган.адабиётлар.ва.манбалар.рўйхати
1..саримсоқов.б..Маросим.фольклори./.Ўзбек.фольклори.очерклари..–.Тошкент:.1988..
–.б..153.
2..Фрэзер.Дж..золотая.ветвь...–.с..129–141;.Традиционное.мировозрение.тюрков.Юж
-
ной.сибири..знак.и.ритуал..–.Новосибрск:.Наука,.1988..–.с..32–60.
3..сухарева.О..А..Мать.и.ребенка.у.таджиков....–.с..134.
4.. зарубин. И.. И.. рождение. шугнанского. ребенка. и. его. первые. шаги.. //. сбр.. В.В. бар
-
тольду..–.Ташкент,.1927.Муродов.О..Шаманский.обрядовый.фольклор.у.таджиков.средней.
части.долины.зеравшана./.Домусульманские.верования.и.обряды.в.средней.Азии..–.М.:.
Наука,.1975..–.с..121.
5..Дала.ёзувлари..Фарғона.вилояти.Данғара.тумани.Тумор.қишлоғи..2019.йил.
6..Дала.ёзувлари..Наманган.вилояти.Тўрақўрғон.шаҳри..2018.йил...–.с..372.
58
Do'stlaringiz bilan baham: |